Dondurma Müzesi
Yelda Kovuk, 2020
Kahramanmaraş / Türkiye
Kahramanmaraş tarihi kent merkezinde ki tarihi bir yapı olan Katip Han Konağı yeniden restore edilerek müzeye dönüştürülmüş. 2018 yılında dondurma müzesi olarak hizmet vermeye başlayan yapıda geçmişten günümüze dondurma yapımında kullanılan ürünler, dondurmanın tarihi, nasıl yapıldığı ve hangi aşamalardan geçtiği, resimlerle, afiş ve tablolarla, canlandırmalarla anlatılıyor. Üç katlı konakta her katta ayrı bir sunum yapılmış.
Girişteki avluda ´´Yaylada Keçi Otlatan çoban Ve Salep Toplama Anı´´ canlandırılmış. Ayrıca iki sergi odası bulunuyor. Bir tanesi ´dondurma yapım odası´ ki adından da anlaşıldığı gibi dondurma ve yapımı ile bilgiler sunuluyor. Ayrıca çocuklar için dondurma ile ilgili dokunmatik bir oyun konsolu var. Diğer oda ise ´dondurma hammadde odası´. Bu odada dondurma yapımının geçmişine ait aletler sergileniyor. Aynı zamanda bu odada bir kar kuyusu sergileniyor ve Karsambaç ile ilgili bilgiler bulunuyor.
1.Katta dondurma yapımının aşamaları canlandırılmış.
2.Katta Dünyada dondurmanın tarihsel süreci, Türkiye de dondurmanın gelişimi, Maraş dondurmasının özellikleri, keçi sütünün özellikleri ve salep(orkide) bitkisi hakkında bilgiler veren, dondurma ile ilgili manilerin yazılı olduğu poster ve tablolar bulunuyor .Geçmiş tarihlerde dondurma yapımında kullanılan eşyalar sergilenmekte. Ayrıca 1920 li ,1950 li,1970 li yıllarda ki dondurma satışı canlandırılmış.
Her gün 08:00 - 20:00 saatleri arasında açık olan müzeyi ücretsiz ziyaret edebilirsiniz.
Müzede ki posterlerde verilen bilgilerden bazıları:
ŞOKLAMA:
Dondurma makinesinden akan krem kıvamındaki dondurma 100-200 kg lık krom kalıplara dolduruluyor. Daha sonra -35 veya -40 derecedeki şok tünellerine gönderiliyor. Burada 3-4 saat şoklanıyor. Bu işlem şovdan bir önce yapılıyor. şov günü havanın sıcaklığı ve şovun uzunluğuna göre yine 1 saat şok işleminden geçiriliyor. Bu haliyle dondurma aşırı sert beton kıvamında olduğu için satırlarla ya da baltayla kesiliyor. Krom kalıpların içerisinde dondurmayı tutması için boydan kalın bir zincir var. Dondurma ile insan taşındı, ağırlık kaldırıldı olayı bu zincir sayesindedir.
SALEP:
Dondurma yapımında ilk kez Kahramanmaraş´ta kullanılmış. Ülkenin diğer yörelerine Kahramanmaraş´tan yayılmış. Özgün Kahramanmaraş dondurması yapımında kullanılan salep Toros ve Amanos dağlarının 1000-1200 rakımlı belirli kesimlerinde bulunana bazı yabani orkide türlerinin yumrularından elde edilir. Bu salep,ürünün kendine özgü tektür,lezzet ve aromasını verene bileşikleri yeteri düzeyde içerir.
KARSAMBAç:
Osmanlı da kış aylarında depolamak için kar kuyuları bulunurdu.Kışın dağlarından getirilen temiz karlar bu kar kuyularında depolanırdı. Yaz aylarında dışarıdan gelen önemli misafirlere kuyudan çıkarılıp üzerine bal veya pekmez dökülerek ikram edilirdi.
Osmanlı saray kültür olan karsambaç Dulkadiroğlu beyliğinden Osmanlıya verilen 5 gelin buraya gelip gitmesiyle taşınmıştır.
Bu gelinler;
-Devlet Hatun (4. Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid ile evlenmiştir.)
-Emine Hatun (5. Osmanlı Padişahı Çelebi Sultan Mehmet Han´ın hanımı ve 6. Osmanlı Padişahı Sultan İkinci Murad Han´ın annesidir.)
-Alime Hatun (6. Osmanlı Padişahı Sultan İkinci Murad Han ile evlenmiştir.)
-Sitti Mükrime Hatun (Fatih Sultan Mehmet ile evlenmiştir.)
-Ayşe Gülbahar Hatun ( Sultan İkinci Yıldırım Bayezid Han´ın hanımı, 9. Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim Han´ın annesidir.)
Ahir dağının yamaçlarında ve vadilerinde biriken el değmemiş karla pekmez ve meyve özlerini karıştıran Maraş insanları da yaz aylarında karsambaç adı verilen bu tatla serinlemeye başladı.
Karsambaç dondurmanın ilk uygulamasıdır. 10 kaşık kar,2 bardak dolusu pekmezle birleştirilerek ve ağızda yavaş yavaş eritilerek zevkle tüketilir.
MANİLER:
Dondurmayı yaparım,içine kaymak katarım,hanımlara satarım.
Ne keleş,ne keleş dondurmalar ne beleş.
Dondurmalar tabak tabak ye de tadına bak.
Dondurma dondu gitti,dondurması bitti gitti,dondurma almayan güzeller üzüldü de gitti.
Dondurması kaymak gibi kendisi biraz ahmak gibi.
Dondurmam kaymaklı yiyin bakın ne tatlı.