floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Türkiye'de gözlenen Cupressaceae cinsleri



Cupressaceae / Servigiller
Türkiye´de Cupressaceae (Servigiller) ailesine bağlı toplam 12 (10 egzotik/kültür) cins gözlenmiştir. Koyu alanlar bilimsel makalelerden derlenen doğal yayılış alanlarını, turuncu noktalar ise floranatolica gönüllülerinin gözlem konumlarını belirtmektedir.
Callitropsis
Calocedrus
Chamaecyparis
Cryptomeria
Cupressus
Cuprocyparis
Juniperus
Sequoia
Sequoiadendron
Taxodium
Tetraclinis
Thuja

 

Cupressaceae genel anlatım [1]

Coniferophyta familyasının cins sayısı bakımından en büyük ailesidir. Ağaç ve çalı formunda bulunabilirler, reçineli ve hoş kokuludurlar. Yaprakları iğne ya da pul şeklindedir; bazılarında stoma çizgileri vardır ya da stoma tüm yüzeyi kaplar. Genellikle monoik, seyrek olarak dioik (Juniperus L.) çiçeklere sahiptir. Erkek ve dişi çiçekleri kozalakçık halindedir. Kozalakçıklar terminal ya da yan durumludur. Kozalakları etli hiç açılmayan tipte ya da karpellerin yan yana ya da birbirinin üst üste kapanmasıyla oluşur. Kozalak pulları derimsi ya da odunlaşmış, pulların dışında ya da ucunda dikensi çıkıntı var ya da yoktur (Yaltırık, 1988; Eckenwalder, 2009; Farjon, 2010). Türkiye’de doğal yetişen ve park-bahçelerde yetiştirilen egzotik cinslerinin özellikleri verilmiştir. Bu cinslere ait tanı anahtarı aşağıdadır:

  • Kozalakları etli ve karpeller yan kenarlarıyla kaynaşmıştır, açılmaz ...Juniperus
  • Kozalaklar etli değil ve karpeller açılır
    • Yapraklar iğne yaprak şeklinde yassı iki yüzlü ya da üç köşeli biz şeklinde
      • Yapraklar yassı iki yüzlü
        • Sürgünleri yeşil; yapraklar balık kılçığı şeklinde sürgünün dip ve uç kısımlarında giderek kısalır; alt yüzlerinde stoma çizgileri belirgindir; kozalak pulları kalkan şeklinde sırt kısmı buruşuk ve çukurluk vardır; herdem yeşildirler ...Sequoia
        • Sürgünleri kahverengi; stomalar belirgin değil; kozalak pullarının dış kısmında çukurluk yoktur.
          • Yapraklar uzun, sivri, sert ve batıcı, en geniş yeri tabana yakın ve giderek incelir ve tırpan gibi kıvrılır; kozalak pulları biribirinin üzerine kapanır; herdem yeşildirler ...Cunninhamia
          • Yapraklar daha kısa, sert ve batıcı değil, yumuşak, kozalak pulları yan kenarlarıyla kapanmış; kışın yaprağını dökerler
            • Yapraklı kısa sürgünlerin dizilişi karşılıklıdır; olgun kozalak dağılmaz ...Metasequoia
            • Yapraklı kısa sürgünleri karşılıklı değildir; olgun kozalak dağılır ...Taxodium
      • Yapraklar üç köşeli, biz gibi sivri uçlu
        • Yaprakları 3 düzlem üzerine dizilmiş, kısa, 5-6 mm, kozalak büyük ve 4-6 cm, 25-40 puldan oluşur ve pulların dış yüzeyi buruşuktur ...Sequoiadendron
        • Yaprakları 5 düzlem üzerine dizilmiş, uzun 10-15 mm, sürgünün ucuna doğru kıvrık ve sık, kozalak küçük, 1-2 cm, pulların dış kısmında üç parçalı sert batıcı çıkıntılar vardır ...Cryptomeria
    • Yapraklar pul yaprak halindedir.
      • Kozalak pulları birbirinin üzerine kapanmıştır
        • Kozalak pullarının sırtında dikensi bir çıkıntı vardır
          • Karpellerin sırtındaki çıkıntı çok küçük ya da varsa yukarı doğru, kozalak ördek gagası gibi; yan ve yüzey yaprakları aynı düzlemde sonlanır ve sivri uçludur (kral tacı gibi görünür) ...Calocedrus
          • Karpellerin sırtındaki çıkıntı büyük, aşağıya doğru çengel gibidir; yaprakları daha kısa ve sivri uçlu değildir ...Platycladus
        • Kozalak pullarının sırtında dikensi çıkıntı yoktur
          • Yaprakları geniş ve alt yüzünde oldukça geniş ve beyaz stoma bandı vardır ...Thujopsis
          • Yapraklar geniş değil, stoma bandı belirgin değildir ...Thuja
      • Kozalak pulları yan kenarlarıyla kapanmıştır
        • Kozalaklar büyük 1-5 cm boyunda;
          • Sürgünleri belirgin şekilde dört köşeli; kozalak boyu 1,5-5 cm ...Cupressus
          • Sürgünleri yassı; kozalak boyu 1-2 cm ...xCuprocyparis
        • Kozalakları 1 cm’den daha küçük, çoğunlukla 5-6 mm çapında
          • Kozalaklarının dış kısmında çengel gibi bir çıkıntı vardır; yaprak uçları sivri ve dokunulduğunda batıcı hissi verir ...Xanthocyparis
          • Kozalaklarının dış kısmında çengel gibi çıkıntı yoktur; yaprak uçları sürgüne sıkıca kapanmış ve batıcı hissi vermez ...Chamaecyparis

1) Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye´nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 684 s.
2) Türkiye'de tespit edilen türler listesi için BizimBitkiler.org.tr veritabanından yararlanılmıştır (Güner,A., Aslan,S., Ekim,T., Vural,M., Babaç,M.T., (edlr.), (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.).