Pinaceae genel anlatım [1]
Pinaceae, Türkiye’de en fazla taksona ve orman alanına sahip konifer familyasıdır. Dünya üzerinde 11 cins ve 232 türle temsil edilen familyanın (conifers.org), ülkemizde dört cinsi (Pinus, Abies, Cedrus ve Picea) ve bu cinslere ait 9 türü doğal yetişir. Türlere bağlı takson sayısı 22’dir. Familyanın cinslerinden ülkemizde doğal yetişenlerin tamamı herdemyeşildir. Doğal olmayan cinslerden Larix ve Pseudolarix’lerde kışın yaprak dökülür. Yapraklar iğne yaprak şeklindedir. Yaprak koparıldığında sürgün üzerinde cinslere bağlı olarak ve cinsleri tanımada yardımcı olan çıkıntı (Picea) ya da çukur (Abies) şeklinde izler kalır. Bazı cinslerde (Pinus, Cedrus) uzun sürgünlerin üzerinde kısa sürgünler de vardır. Bu özellik, taksonları tanımada kullanılan en önemli morfolojik yapılardan biridir. Kısa sürgünlerden yaprakların 2, 3 ya da 5’i (Pinus) veya 10-35 tanesi (Cedrus) topluca çıkarken, uzun sürgünlerden tek tek çıkarlar. Familyanın tüm cinsleri monoik, 1 cinsli 1 evciklidir; erkek ve dişi çiçekler kozalak oluştururlar. Tozlaşmalarını rüzgârla yaparlar. Erkek çiçekler bir eksen etrafında dizilmiş birçok puldan, yani etaminden meydana gelmiş tek bir çiçek (kozalakçık) görünümündedir. Her etaminin iki çiçek tozu torbası (polen kesesi) vardır. Bir brahte, brahtenin iç tarafında bir karpel ve karpelin de iç tarafında yer alan 2 tohum taslağından oluşan her bir dişi çiçeğin onlarcası bir araya gelerek dişi kozalağı oluşturur. Çiçek aşamasında belirgin olan brahte, dişi kozalağa dönüştükten (olgunlaştıktan) sonra, çoğunda kaybolur (Pinus, Picea). Bazılarında (Abies) belirgindir. Kozalak olgunlaştığında bazı cinslerde dağılmazken, çoğu cinste sürgün üzerinde dik duran kozalaklar (Abies ve Cedrus) ana eksenden ayrılarak pullar (karpeller) halinde dağılırlar. Kozalak olgunlaşması 1-3 yıl arasında değişir. Bazı cinslerde (Picea, Abies) 1, Pinus ve Cedrus’larda ise 2-3 yılda olgunlaşır.
Türkiye’de doğal yetişen cinslerin tanı anahtarı:
- Uzun sürgünleri üzerinde kısa sürgünleri de vardır
- Kısa sürgünler üzerindeki yaprak sayısı 2, 3 ya da 5’tir; kozalaklarında apofiz oluşumu vardır, aşağıya dönük ya da sürgüne oturmuş, olgunlaştığında dağılmaz ...Pinus
- Kısa sürgünler üzerindeki yaprak sayısı 10-15’dir; kozalaklarında apofiz oluşumu yoktur ve dik durur, olgunlaştığında dağılır ...Cedrus
- Sadece uzun sürgünleri vardır;
- Yaprakları yassı iki yüzlü, yaprak koparıldığında sürgün üzerinde çukur şeklinde iz kalır; olgun kozalak dik durur ve dağılır ...Abies
- Yaprakları dört yüzlü, yaprak koparıldığında sürgün üzerinde törpü şeklinde çıkıntı kalır; olgun kozalak aşağıya dönüktür ve dağılmaz ...Picea
