Genel anlatım [1]
Dalları gövdeye çevrel dizilmiş, monopodial dallanma yapan, herdemyeşil, boylu ve dar tepeli orman ağaçlarıdır. Kabuk, gençken ince, düzgün ve açık gri renkli iken yaşlılarda kalın ve çatlaklıdır. Tomurcukları genellikle reçinelidir. Yapraklar düştüğünde veya koparıldığında, sürgün üzerinde yuvarlak, çukur bir iz bırakırlar. Yapraklar, uzun sürgünler üzerinde tek tek sarmal olarak dizilirler; bazen de ışığa doğru yönelerek iki sıralıymış gibi diziliş gösterirler. Çoğunlukla yassı, iki yüzlü yapraklar şeritsi veya şeritsi-dikdörtgen şeklindedir (Coode ve Cullen, 1965a); bazı taksonlarında (Abies pinsapo) ise dört köşeli olup sapsız veya çok kısa saplıdır. Tepedeki sürgünlerde, yaprakların ucu sivri iken yan sürgünler ile dallardaki yaprakların ucu çoğunlukla yuvarlak, küt veya kertikli, bazı türlerde ise sivri ve batıcıdır. Yaprakların üst yüzü hafif oluklu olup alt yüzünde ise iki tane gümüşi beyaz stoma bandı vardır. Yapraklar 8-11 yıl ağaç üzerinde düşmeden kalırlar. Erkek ve dişi çiçekler aynı ağaç üzerinde bulunurlar (monoik). Ağacın alt dallarında veya bir yıl önceki sürgünler üzerinde gelişen erkek çiçekler, birçoğu birarada bulunan sarı veya kırmızı renkli, oval bir kozalakçık şeklindedir. Çok sayıda puldan oluşan ve dik duran dişi kozalak, çoğunlukla silindir şeklinde olup uca doğru daralır; bunlar tepenin üst dallarında önceki yılın sürgünleri üzerinde bulunurlar. Olgunlaşan kozalaklarında iç puldan (karpel) uzun veya kısa olarak bulunan dış pul (brahte) sivri bir uçla sonlanarak geriye doğru kıvrılmıştır. Sonbaharda olgunlaşan tohumlar pullarla beraber yere dökülür, geride sadece kozalak eksenleri kalır. Tohum 3 köşeli ve reçinelidir; zarsı kanat tohumla kaynaşmış ve her iki yüzünü de örtmüştür; kanat parlak ve pembe, kırmızı, menekşe veya açık kahverengidir (Kayacık, 1980; Yaltırık, 1988). Abies cinsinin kuzey yarıkürenin ılıman ve serin bölgelerinde; Asya, Avrupa, Kuzey Afrika, Kuzey ve Orta Amerika’da yayılış gösteren (Yaltırık, 1988; Farjon, 2010) 50’den fazla türü vardır. Ülkemizde doğal olarak yetişen ve geniş ormanlar kuran türleri A.cilicica ile A.nordmanniana’dır. Bu türleri birbirinden ayırabilmek için mutlaka olgun kozalaklarını incelemek gerekir. Kullanılan tanı anahtarı aşağıda verilmiştir (Coode ve Cullen, 1965a):
- Brahteler kozalak pulları arasından görünür şekilde dışarı doğru uzamış ve aşağıya doğru dönük; kozalak boyu 15-20 cm; Türkiye’nin kuzeyinde doğal olarak bulunur ...Abies nordmanniana
- Brahteler kısa olduklarından dışarıdan görülmez; kozalakları daha büyük,boyu 15-25 cm; Toros Dağlarında doğal olarak bulunur ...Abies cilicia
Bunun yanısıra Abies taksonlarının Türkiye’de park ve bahçelerde yetiştirilen egzotik türleri de bulunmaktadır. Bunlardan en fazla rastlanılan Abies concolor (Gordon) Lindl. ex Hildebr. ile Abies pinsapo Boiss.’dir.