floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Rhamnus taksonları
Tüm bölgeler


Istranca BölümüÇatalca-Kocaeli BölümüErgene BölümüGüney Marmara BölümüBatı Karadeniz BölümüOrta Karadeniz BölümüDoğu Karadeniz BölümüAsıl Ege Bölümüİç Batı AnadoluYukarı Sakarya BölümüOrta Kızılırmak BölümüYukarı Kızılırmak BölümüKonya BölümüYukarı Fırat BölümüErzurum - Kars BölümüYukarı Murat-Van BölümüHakkari BölümüAntalya BölümüAdana BölümüOrta Fırat BölümüDicle Bölümü
Familya: Rhamnaceae
Cins adı: Rhamnus
Türkiye´de toplam 21 tür, 2 alttür, 2 varyete doğal yayılış göstermektedir. Yayılış bölgesini daraltmak için haritada ilgili altbölgeye tıklayınız. Turuncu noktalar gözlem konumlarıdır.
Geyikdikeni
Rhamnus alaternus
Dağcehrisi
Rhamnus alpina
Dağcehrisi
Rhamnus alpina subsp. fallax
Akdiken
Rhamnus cathartica
Hakkâricehrisi
Rhamnus cornifolia
Körcehri
Rhamnus depressa
Hascehri
Rhamnus hirtella
Endemik
çatcehrisi
Rhamnus imeretina
Beycehrisi
Rhamnus kayacikii
Endemik
Nuhumda
Rhamnus kurdica
Yaylacehrisi
Rhamnus libanotica
Topcehri
Rhamnus lycioides
Topcehri
Rhamnus lycioides subsp. oleoides
Kayacehrisi
Rhamnus microcarpa
Kösecehri
Rhamnus nitida
Endemik
çembercehri
Rhamnus orbiculata
Alacehri
Rhamnus pallasii
Cehri
Rhamnus petiolaris
Endemik
Baharcehrisi
Rhamnus pichleri
Endemik
Hamsoruk
Rhamnus punctata
Tilkiyemi
Rhamnus punctata var. angustifolia
Hamsoruk
Rhamnus punctata var. punctata
Karadiken
Rhamnus pyrella
Endemik
Balkancehrisi
Rhamnus rhodopea
Palacehri
Rhamnus thymifolia
Endemik

Genel Anlatım [1]

Rhamnus cinsi, Dünya üzerinde yaklaşık 100 türle temsil edilirken bu türlerden 22’si Türkiye’de doğal, bunlardan 6’ı da endemik olan önemli bir cinstir. Endemik türlerinin büyük oranda Akdeniz çevresinde yayılış gösterdiği bu cinse ait türler 0,5 m’ye kadar boylanabilen kısa boylu çalılardan 4-5 m boya kadar ulaşan değişik boylarda türlere sahip olan çalılardır. Rhamnus cinsi türleri büyük değişkenlik gösterirler. Bazı türleri herdem yeşil (Rhamnus alaternus), bazıları (Türkiye’de doğal yetişen diğer türler) kışın yaprağını döker, bazıları dikenli, bazıları dikensizdir. Tomurcukları pullu, dizilişi sarmal ya da karşılıklıdır. Kulakçıkları dikensiz, çoğunlukla dökülür. Çiçekler çok belirgin görülmez, 4-5 parçalı, genellikle bir cinsli, salkım ya da yoğun kurullar halindedir. Stillus 2-3 parçalıdır. Meyve çekirdekli sulu meyve ve 2-4 sert tohumlu ve tohumların sırt kısmı olukludur (Davis ve Yaltırık, 1967). Rhamnus cinsi 3 seksiyona ayrılır:

  • Sec.Espinosa: Gövde dikensiz; Kışın yaprağını dökerler; yaprak ve tomurcuk dizilişi almaşlı, yaprak kenarları çoğunlukla dişlidir. Çiçekleri 4 parçalı, taç yaprakları vardır. Bu seksiyondaki türler: R.imeretinus, R.fallax, R.microcarpus, R.depressus, R.cornifolius, R.libanoticus
  • Sec.Alaternus: Gövde dikensiz. Yapraklar deri gibi sert, herdem yeşil; çoğunlukla sarmal dizilmiştir. Çiçekler 5 parçalı, rasemoz bileşik salkım oluşturur ve taç yaprakları yoktur. Bu seksiyondaki türler: R.alaternus
  • Sec.Rhamnus: En azından bir çok dalı dikenlidir. Yapraklar sarmal ya da karşılıklı, kısa sürgünler üzerinde sık demetler halindedir. Çiçekler 4 parçalı, salkım halinde ya da seyrek olarak tek tek bulunur. Bu seksiyondaki türler: R.catharticus, R.kayacikii , R.petiolaris, R.orbiculatus, R.rhodopeus, R.prunifolius, R.pallasii, R.kurdicus, R.nitidus, R.oleoides subsp. oleoides, R.oleoides subsp. graecus, R.thymifolius, R.hirtellus, R.pyrellus, R.punctatus var. punctatus, R.punctatus var. angustifolius, R.pichleri

Tanı anahtarı [1]

1.Dikensiz çalı ve küçük ağaçlar; çiçek kurulları rasemoz veya demet halinde

2.Çiçek kurulu bileşik salkım; yapraklar herdem yeşil, deri gibi sert, boynuz gibi testere dişli ...R.alaternus

2.Çiçek kurulu demet; kışın yaprağını döker, yapraklar deri gibi sert değil, oymalı testere dişli

3. Yaprakların her iki yüzü de çıplak

4.Yaprakları 5-10 cm, her bir yandaki yan damar sayısı 10-16 ...R.fallax

4. Yapraklar 2-5 cm, her bir yandaki yan damar sayısı 5-10 adet

5.Yapraklar geniş yumurta şeklinde, 3-5 x 2.5-3.5 cm, tabanı hemen hemen yürek şeklinde, yan damar sayısı 7-10 ...R.microcarpus

5.Yapraklar elips şeklinde, yaklaşık 2 cm boyunda, tabanı hemen hemen yürek şeklinde değil, yan damar sayısı 5-7 ...R.depressus

3.Yaprakların her iki yüzü de kısa yumuşak tüylü

6.Tomurcuk pulları çıplak; yapraklar 8-15 (-25) cm, her bir yandaki damar sayısı 15-25 (30) ...R.imeretinus

6.Tomurcuk pulları kısa yumuşak tüylü; yapraklar 2.5-9 cm, her bir yandaki damar sayısı 6-15

7.Yaprakları oymalı testere dişli; meyve aşamasında çanak yaprakları dökülür ...R.libanoticus

7.Yapraklar hemen hemen tam kenarlı; meyve aşamasında da çanak yapraklar kalıcıdır ...R.cornifolius

1.Dikenli çalı ya da küçük ağaçlar; çiçek kurulları demet halindedir

8.Yapraklar tam kenarlı ya da seyrek oymalı testere dişli (her bir tarafta 1-8 dişli); dallar ve yapraklar almaşlı

9.Yaprak kenarları tam; herhangi bir diş oluşumu yok

10.Meyve yoğun bir şekilde kısa yumuşak tüylü; yapraklar 8-12 mm, yumuşak tüylü, kalın ve yüzeyi mumsudur ...R.pichleri

10.Meyve çıplak; yapraklar 6-30 mm, kısa tüylü ya da çıplak

11.Yaprak ayası geriye kıvrık, yoğun bir şekilde kısa yumuşak tüylü, alt yüzde damarlar belirgin şekilde çıkıntılı ...R.punctatus

11.Yaprak ayası düz, çıplak veya tüylü, alt yüzde damarlar belirgin çıkıntılı değil

12.Meyve sapı 5-6 mm; yapraklar tümüyle çıplak, 17-25 x 8-17 mm; genç dikenler parlak kestane renginde ...R.nitidus

12.Meyve sapı 1-4 mm; yapraklar tüylü ya da çıplak, 6-23 x 5-12 mm; genç dikenler parlak kestane renginde değil

13.Yaprakların her iki yüzü de aynı renkte, yeşilimsi, alt yüz nadiren mavimsi, yaprakların alt yüzü kısa yumuşak tüylü fakat yaz sonlarına doğru dökülür ...R.oleoides

13.Yaprakların alt yüzü beyazımsı mavi, tüyler dökülmeden kalır

14.Yaprakları geniş bir şekilde eliptik ya da ters yumurta şeklinde, 15-25 x 8-12 mm, tüyler 0.2 mm ye kadar boylanır; Tohum olukları fazla belirgin olmayan şekilde bölünmüş ...R.hirtellus

14.Yapraklar dar ve ters yumurta şeklinde, 7-12 x 5 mm, tüyler 0.1 mm ye kadar boylanır; tohum olukları belirgin şekilde bölünmüş ...R.pyrellus

9.Yaprak kenarları seyrek oymalı testere dişli

15.Yaprak ayasının boyu genişliğinin 4-7 katıdır ...R.pallasii

15.Yaprak ayasının boyu genişliğinin 2-3 katıdır

16.Meyve sapları 5-8 mm; yapraklar yoğun ve kalıcı bir şekilde karışık, sık ve uzun yumuşak tüylü, 15-30 x 5-13 mm ...R.kurdicus

16.Meyve sapları 1-3 mm; yapraklar şeffaf kısa yumuşak tüylü (en azından gençlikte), 8-23 x 3-12 mm

17.Yapraklar 8-15 x 3-6 mm; düzenli bir şekilde oymalı testere dişli, tüy örtüsü kalıcı ...R.thymifolius

17.Yapraklar (6) 10-23 x 5-12 mm, düzensiz bir şekilde oymalı testere dişli, tüy örtüsü yaz sonunda dökülür ...R.oleoides

8.Yapraklar düzenli ve sık bir şekilde oymalı dişli (her bir yandaki diş sayısı 15-70); en azından alt dallar ve yapraklar karşılıklı ya da hemen hemen karşılıklı

18.Yaprak sapı 3-7 (-14) mm, yaprak sapı boyu kulakçıkların 1-2 katı kadar, kulakçıklar kısa zamanda dökülür

19. Boyu 1-4 m olan ve dik duran çalılardır; yapraklar 9-33 mm, genellikle her iki yüzü de tüylü, yan damarları oldukça belirgin ...R.rhodopeus

19.Boyu 50 cm nin altında cüce ve karışık çalılardır; yapraklar 6-12 mm, genellikle çıplak, yan damarlar belirgin değildir ...R.prunifolius

18.Yaprak sapı 8-25 mm, yaprak sapı boyu kulakçıkların 2-4 katı kadar, kulakçıklar kısa zamanda dökülür

20.Yaprak ayası, yaprak sapının 1-1.5 (-2) katı kadar, derimsi ya da ince

21.Yapraklar derimsi, eliptik-dikdörtgenimsi biçimde, hemen hemen sivri uçlu (subacute), 2-5 x 1.3-2.6 cm, alt yüzü kahverengimsi retiküllü ...R.petiolaris

21.Yapraklar ince, ters yumurta biçiminde, hemen hemen dairemsi, uç kısmı küt ve yuvarlak, 2-2.5 x 1.5-2 cm, alt yüzü mavimsi ...R.orbiculatus

20.Yaprak ayası, yaprak sapının genellikle 2 katından daha uzun, ince

22.Çalı ya da 2-6 m ye kadar küçük ağaç formunda; yaprak ayası 2-5 cm boyunda, yaprağın her bir kenarındaki diş sayısı 40-70 ...R.catharticus

22.Boyu 1 m nin altında çalı formunda; yaprak ayası 1.5-3 cm boyunda, yaprağın her bir kenarındaki diş sayısı 15-30 ...R.kayacikii


1) Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 684 s.
2) Davis, PH. ve Yaltırık, F. 1967. Rhamnus L. (Eds. P.H. Davis) In Flora of Turkey and East Aegean Island. V.2, University Press, Edinburgh. pp: 526-541
3) Türkiye'de tespit edilen türler listesi için BizimBitkiler.org.tr veritabanından yararlanılmıştır (Güner,A., Aslan,S., Ekim,T., Vural,M., Babaç,M.T., (edlr.), (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.).