floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Ferula communis
 
Kumbağ / Süleymanpaşa / Tekirdağ - Mayıs 2021 © Havva Ünlü
Ferula communisFerula communisFerula communisFerula communisFerula communisFerula communisphotos
Gözlem bildir
Atkasnağı
Apiaceae / Ferula / Ferula communis
mapmapmapmapmap
Atkasnağı (Ferula communis) Maydanozgiller (Apiaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Ergene, Orta Karadeniz, Asıl Ege alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir.

Türkçe literatürde genellikle Atkasnağı olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde körek veya çakşır olarak bilinir. Bilimsel olarak Ferula communis L. şeklinde tanımlanır.

Ferula etimolojisi

Ferula epiteti doğrudan Latinceden alınmıştır; ΄kamış, kamçı, çubuk, değnek, rezene bitkisi veya sapı (eski Roma dönemlerinde rezene sapları kırbaç cezasını uygulamak için kullanılmıştır.) anlamlarına gelmektedir΄.

communis etimolojisi

Communis kelimesi Eski Latincede ‘ortaklaşa kullanılan, topluma ait, umumi’ anlamlarına gelen commoinis kelimesinden türetilmiştir. Commoinis Latinceye Öncel-Hint-Avrupa dillerinde aynı anlam ile kullanılan kom-moy-ni kelimesi değişerek taşınmıştır. Türün yaygın olarak görülmesine işaret eder. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.

Morfoloji


2.5 m kadar boylanabilen, çok yıllık, otsu bir türdür. Gövde silindirik, yüzeyi tüysüz ve zayıfça yarıklıdır, dip kısımlarda kesit çapı 3 cm΄den daha fazladır. Yapraklar 4-6 kat tüysü parçalıdır, dış hatları üçgenimsi-yumurtamsıdır, yaklaşık 25-45 x 20-30 cm boyutlardadır, tüm yüzeyler tüysüz, üstte yeşil, altta yeşil veya dumanlıdır; dilimler keskin şeritsi veya ipliksidir, yaklaşık 10-50 x 0.3-3 mm boyutlardadır. Çiçeklenme nisan-haziran ayları arasında gerçekleşir. Sapın gövdeye bağlandığı kısım kınlıdır; kın belirgin şişik ve derimsidir, sapı kavrar. Çiçek kurulları salkım-yalancı şemsiye formundadır, uzundur; ortalardaki şemsiye kurullar kısa-saplı veya sapsızdır; yaklaşık olarak eşit ve 3-4 cm aralıkla 20-30 (birincil) ışın bulunur; (ikincil) şemsiye 15-40 çiçeklidir; çiçek sapı meyve olgunlaştıkça büyür, 6-10 mm uzunluktadır; brakteol şerit-biz şeklindedir, erken dökülür. Merikarp tohum eliptik veya neredeyse dairemsidir, 10-16 x 7-14 mm boyutlardadır, tabanı kesik veya girintilidir, sırt çıkıntısı ipliksidir, yanal kanatlar 1-1.5 mm genişliktedir. Türkiye΄de yetişen iki alttürün morfolojik farklılıkları şu şekildedir:

subsp. communis: Yaprak lobları 0.3-0.8 mm genişliktedir; yaprakların her iki yüzeyi yeşildir.

subsp. glauca: Yaprak lobları 1-3 mm genişliktedir; yaprakların üst yüzeyi yeşil, altı dumanlıdır.



listMaplistPiclist

Gözlemler


Ferula communisHasseki / Karaburun / İzmir
Nisan 2024 ©Serdar Ölez
Ferula communisKuşadası / Aydın
Nisan 2024 ©Mustafa Gökmen
Ferula communisDarende / Malatya
Mart 2024 ©Mustafa Gökmen
Ferula communisKumbağ / Süleymanpaşa / Tekirdağ
Mayıs 2021 ©Havva Ünlü
Ferula communisKüçük Menderes Deltası / Selçuk  / İzmir
2017 ©Yurdanur Akyol v.d.

IUCN Kırmızı Liste Kategorisi


IUCNIUCNrIUCNcat
DÜŞÜK RİSKLİ / LEAST CONCERN
Bu tür geniş yayılışlıdır ve nüfusu yüksektir. Yakın gelecekte tükenme riski bulunmamaktadır.
Nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin kırmızı listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından hazırlanmaktadır.
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan diğer F. communis taksonları: Ferula communis subsp. communis, Ferula communis subsp. glauca
Türkiye´de doğal yayılan diğer Ferula türleri: F.amanicola, F.anatolica, F.brevipedicellata, F.caspica, F.communis, F.coskunii, F.divaricata, F.drudeana, F.duranii, F.elaeochytris, F.halophila, F.haussknechtii, F.hermonis, F.huber-morathii, F.longipedunculata, F.lycia, F.mervynii, F.orientalis, F.parva, F.rigidula, F.szowitziana, F.tenuissima, F.tingitana, F.amani, F.angulata, F.antiochia, F.asparagifolia, F.aucheri, F.autumnalis, F.bernardii, F.blancheana, F.bracteata, F.cassia, F.confusa, F.galbanifera, F.glareosa, F.humilis, F.idaea, F.isaurica, F.latiloba, F.longistylis, F.macrocarpa, F.macrosciadia, F.mughlae, F.pachyloba, F.pauciradiata, F.platycarpa, F.sandrasica, F.setifolia, F.silaifolia, F.stellata, F.sylvatica, F.syriaca, F.thirkeana, F.trachycarpa, F.trojana




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2022)
  2. IPNI (2021). International Plant Names Index. Published on the Internet http://www.ipni.org, The Royal Botanic Gardens, Kew, Harvard University Herbaria & Libraries and Australian National Botanic Gardens. [Retrieved 02 January 2022].
  3. Sağıroğlu, M. (2012). Ferula. Şu sitede: Bizimbitkiler (2013). <http://www.bizimbitkiler.org.tr>, [er. tar.: 02 01 2022].
  4. Ferule | Etymology, origin and meaning of ferule by etymonline. (2022). Etymonline - Online Etymology Dictionary. https://www.etymonline.com/word/ferule
  5. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  6. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  7. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  8. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)