floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Phlomis tuberosa
 
Karagöz / Pülümür / Tunceli - Haziran 2022 © Serdar Ölez
Phlomis tuberosaPhlomis tuberosa
Gözlem bildir
Yerçalbası
Lamiaceae / Phlomis / Phlomis tuberosa
Yerçalbası (Phlomis tuberosa) Ballıbabagiller (Lamiaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 1400-2300 m yükseklikler arasında; kuru taşlık yamaçlar, nadas tarlaları, bozkırlar ve çayırlıklarda gözlemlenebilir.

Bilimsel olarak Phlomis tuberosa L. şeklinde tanımlanır. Phlomis eski Yunancada 'alev' anlamına gelen phlox kelimesinden türetilmiştir; bitki yapraklarının eskiden fitil olarak kullanılmasına işaret eder.  Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.
Morfoloji

150 cm kadar boylanabilen bir türdür. Kök küçük yumrular taşır. Yapraklar salgısız veya salgılıdır, her iki yüzü seyrek veya yoğun havlıdır, tüyler üstte basit, altta yıldızsıdır; alt yapraklar 10-30 x 5-15 cm boyutlarda, dikdörtgenimsi-yumurtamsı, tabanı kulaklı-kalpsi veya oksudur, küt dişli veya dişlidir, yaprak sapı 30 cm´e kadar uzun olabilir. Çiçek sapı yaprakları sapsız veya neredeyse-sapsızdır, mızraksı-yumurtamsı veya üçgen biçimlidir. Halka dizilimli çiçek kurulları çok sayıdadır ve 14-40 çiçeklidir, alttakiler birbirinden ayrık, üsttekiler ± sıkışıktır. Brakteol 8-13 mm, bizsi, tüysüz veya yoğun tüylü ve kirpiklidir. Çanak 8-13 mm, tüysüz veya kıllı, dişler 2.5-3.5 mm ve sert kıllıdır. Taç eflatun veya pembe renkli, 15-20 mm boyda, üst dudak düz ve 1 mm kirpiklidir. Sert kabuklu küçük meyvenin uç kısmı havlıdır.



Gözlemler
Karagöz / Pülümür / Tunceli
Haziran 2022 ©Serdar Ölez
Diğer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan Phlomis türleri: P.amanica, P.angustissima, P.armeniaca, P.bourgaei, P.bruguieri, P.brunneogaleata, P.capitata, P.carica, P.chimerae, P.fruticosa, P.grandiflora, P.integrifolia, P.kotschyana, P.kurdica, P.lanceolata, P.leucophracta, P.linearis, P.longifolia, P.lunariifolia, P.lycia, P.monocephala, P.nissolii, P.oppositiflora, P.physocalyx, P.pungens, P.rigida, P.russeliana, P.samia, P.sieheana, P.sintenisii, P.syriaca, P.tuberosa, P.viscosa, P.x




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2023)
  2. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  3. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  4. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  5. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)