floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Alkanna orientalis
 
Ankara - Nisan 2020 © Mustafa Gökmen
Alkanna orientalisAlkanna orientalisAlkanna orientalisAlkanna orientalisAlkanna orientalisAlkanna orientalis
Gözlem bildir
Tosbağa Çiçeği
Boraginaceae / Alkanna / Alkanna orientalis
Sarısormuk (Alkanna orientalis) Hodangiller (Boraginaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 2450 m yükseklikler arasında; taşlık alanlar, bozkırlar ve volkanik yamaçlarda yetişirler.


Bilimsel olarak Alkanna orientalis (L.) Boiss. şeklinde tanımlanır. Alkanna cins adı 1400´lerin ortalarında gövdesi veya kökü boya maddesi olarak kullanılan ve Ortacağ Latincesinde alcannetta olarak bilinen bitki adından türetilmiştir; alcannetta ise Arapça `kına´ anlamına gelen al-ḥanna veya al-ḥinnā kelimesinden türetilmiştir; cinsin bazı türlerinin kökünden elde edilen kırmızı boyaya atıfta bulunur. Orientalis Latincede orientale kelimesinden gelir ve doğuyu hatırlatan veya doğudan gelen anlamına gelir; Asya veya Avustralya kaynaklı tür dağılımına dikkat çeker. Parantez içerisindeki kısaltmalar bu taksonu ilk yayınlayan kişiyi/kişileri, parantez dışındakiler ise ilk yayın ardından bu taksona revizyon yapan kişi/kişileri belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur. Boiss. kısaltması bilim insanı Pierre Edmond Boissier (1810-1885) için kullanılmıştır; Boissier İsviçreli botanikçi, kâşif ve matematikçidir; Türkiye´den ve birçok başka ülkeden ve bölgeden bitki örnekleri toplamıştır; çok sayıda bitki cinsini ilk defa Boissier tanımlamıştır.
Morfoloji

30-50 (-80) cm boylanabilen, çok yıllık otsu bir bitkidir. Gövde yoğun ve kısaca salgılı tüylü-havlı, bazen seyrek kıllı tüylüdür. Taban yapraklar, 10-20 x 1.5-4 cm dikdörtgenimsi, kenarlar düzensiz çentikli-ondüle; sap yaprakları 1-4 x 0.4-1.5 cm dikdörtgenimsi-yumurtamsıdır. Çiçeklenme Nisan-Ağustos ayları arasında; çanak çiçek zamanı 6-8 mm, meyve zamanı 10-15 mm; taç sarı veya beyaz, dış kısmı tüysüz, 8-13 mm boyda, üst kısmı 5-9 (-13) mm çaptadır. Meyve sert kabuklu, küçük, 3-3.5 mm çapta, bezeli siğilli; gaga (dar uç kısım) hafifçe aşağı büküktür.

Gözlemler


Karamanlı / Burdur
Mayıs 2023 ©Ahmet Demirtaş
Sivrihisar / Eskişehir
Mayıs 2023 ©Serdar Ölez
Ahlat / Bitlis
Temmuz 2021 ©Serdar Ölez
Çayan / Sungurlu / Çorum
Haziran 2020 ©Mustafa Gökmen
Ankara
Nisan 2020 ©Mustafa Gökmen
Kıbrıs / Mamak / Ankara
Haziran 2016 ©Serdar Ölez
Kıbrıs / Mamak / Ankara
Mayıs 2016 ©Serdar Ölez
Diğer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan A. orientalis taksonları: Alkanna orientalis var. orientalis
Türkiye´de doğal yayılan Alkanna türleri: A.amana, A.areolata, A.attilae, A.aucheriana, A.cappadocica, A.confusa, A.cordifolia, A.dumanii, A.froedinii, A.haussknechtii, A.hirsutissima, A.hispida, A.incana, A.kotschyana, A.macrophylla, A.macrosiphon, A.malatyana, A.megacarpa, A.milliana, A.mughlae, A.oreodoxa, A.orientalis, A.pamphylica, A.phrygia, A.pinardii, A.primuliflora, A.pseudotinctoria, A.punctulata, A.saxicola, A.sieheana, A.stribrnyi, A.sumbulii, A.tinctoria, A.trichophila, A.tubulosa, A.verecunda, A.viscidula




Kaynaklar
  1. Davis, 1978, Flora of Turkey and the East Aegean Islands Vol:6 Page:420
  2. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  3. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  4. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  5. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)