floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Equus asinus
 
Karaburun / İzmir - Temmuz 2007 © Serdar Ölez
Equus asinusEquus asinus
Gözlem bildir
Eşek
Equidae / Equus / Equus asinus
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Eşek (Equus asinus) Eşekler (Equidae) ailesinden Türkiye´de doğal kaydı bulunmayan bir türdür; insan eliyle evcilleştirilmiştir; ancak kültür türleri uygun şartlar bulmaları durumunda doğallaşabilir.

Bilimsel olarak Equus asinus (Linnaeus, 1758) şeklinde tanımlanır. Parantez içerisindeki kısaltmalar ve tarih bu taksonu ilk yayınlayan bilim insanını ve ilk yayın tarihini belirtir. Linnaeus kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.


listMaplistPiclist

Gözlemler


Equus asinusKaraburun / İzmir
Temmuz 2007 ©Serdar Ölez
Equus asinusHasköy / Yayladere / Bingöl
Temmuz 2011 ©Serdar Ölez

Genel anlatım [1]


Eşek (Equus asinus), Ekideler (Equidae) Ailesinin, Equus (At) cinsine bağlı bir türdür. Eşek türü, Afrika’da yaşayan eşekler ve Asya’da yaşayan yarı eşekler olmak üzere iki gruba ayrılır. Afrika’da yaşayan eşekler, Somali Eşeği (Equus asinus somaliensis) ve Nubya Eşeği (Equus ssinus africanus) olmak üzere iki çeşittir. Asya yarı eşekleri ise Kulan (Equus hemionus) ve Onager (Equus onager) dir. Eşek aynı cins içinde olmakla birlikte, attan bazı yönlerden ayrılır. Eşekte baş, ata göre daha uzundur. Eşeğin kulakları ata göre daha uzun, yele ve kuyruk kılları daha kısadır. Eşeklerde bel omurları daima 5 adet ama atlarda 6 adettir. Sadece Arap Atı gibi bazı ırklarda 5 bel omuru bulunur. Ayak bileklerindeki kestaneler yalnız ön bacaklarda bulunur. Eşeğin sesi yani anırması da sadece kendine has olup, diğer bütün türlerden ayrılır. Eşekler ortalama 25-35 yıl yaşar. 4-5 yaşında iken vücut büyümes itamamlanır. Gebelik müddeti ortalama 12 aydır. Genellikle 1 yavru doğurmakla birlikte, ikiz yavrulamaya da rastlanır. Eşekler zor çalışma ve yaşama şartlarına karşı dayanıklı bir hayvandır.

Evcilleştirilme süreci[1]


Bitkilerin tarımda kullanılması ve hayvanların evcilleştirilmesi günümüzden yaklaşık olarak 11.000 yıl önce başlamış, insanlar arasındaki ilişkiler artarak şehirleşme hızlanmıştır (Peters vd. 2005, Tanno 2006). Yabani hayvanların evcilleştirilmesi belirli bir amaca yönelik ve kısa bir zaman diliminde meydana gelen, fakat sık görülmeyen bir uygulama olarak bilinmektedir.Öte yandan, bazı iri memeli türleri hiç evcilleştirilmediği halde, bazı memeli türleri birden fazla kez evcilleştirilmiştir. Eşek birden fazla evcileştirilen türlere bir örnektir (Tanno, 2006; Zeder vd., 2006).

Eşeğin evcilleşmesi, ilk kırsal toplumlarda ve devletlerde meydana gelmiştir. Eşekler çöl koşullarında yaşamaya uyum göstermiş dayanıklı hayvanlar olarak bilinmektedir. Onların ağır yükleri taşıma yeteneği, dayanıklılık özelliği ile birleşince, kırsal kesimde yaşayan insanların sürüleri ile birlikte daha uzaklara yayılmaya başlamaları kolaylaşmıştır. Afrika Yaban Eşeği (Equus africanus), evcil eşeğin yabani atası olarak kabul edilmektedir. Arkeologlar, bilinen en eski eşek iskeleti kalıntılarının Mısır’da bulunması nedeniyle, ilk evcilleştirmenin Nil vadisinde yaşayan köylüler tarafından, yerli Nubia Eşeği (Equus africanus africanus) ile yapıldığı sonucuna varmışlardır.

Günümüzde de eşek ve katırlar kurak, engebeli, kayalık, dağlık ve yoksul insanların yaşadığı ulaşılması zor bölgelerde başlıca ulaşım aracı olarak önem taşımaktadır. Eşeğin evcileştirilme sürecinde, onun etinden yararlanma isteğinden çok, yük taşıma ve dayanıklılık özelliklerine sahip olması etkili olmuştur (Starkey, 2000). 





Kaynaklar
  1. Yilmaz, Orhan & Ertuğrul, Mehmet. (2011). Eşeğin Evcilleştirilmesi (Domestication of Donkey (Equus asinus).
  2. Olsen, S.L., 2006. In Documenting Domestication, (Zeder M, Bradley D, Smith BD), pp245–369.
  3. Peters, J., Driesch von den, A., Helmer, D., 2005. In The First Steps of Animal Domestication, eds Vigne JD , Peters J , Helmer D(Oxbow Books,Oxford), pp 96–124.
  4. Starkey, P., 2000. in The Origins and Development of African Livestock: Archaeology, Genetics, Linguistics and Ethnography, (Univ College London Press, London), pp 478–502.
  5. Tanno, K., Willcox, G., 2006. How Fast Was Wild Wheat Domesticated. Science 311:1886.
  6. Wing, .E.S., 1986. in High Altitude Tropical Biogeography, eds Vuilleumier F, (Oxford Univ Press, Oxford), pp 246–264.
  7. Zeder, M.A., Emshwiller, E., Smith , B.D., Bradley, D.G., 2006.Trends Genet 22:139–155.
  8. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  9. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)