Yayılış [1]
Fritillaria (Terslâle) cinsi Kuzey Yarıküre’nin ılıman bölgelerinde, Alaska’dan Kuzeybatı Meksika’ya, O. ve G. Avrupa, Akdeniz çevresi, KB., KD. ve G. Asya hariç Asyanın diğer bölgeleri ve KB. Afrika’da yaklaşık 140 kadar tür ile temsil edilmektedir. Türkiye’de ise 43 tür ile temsil edilir ve bunların 21’i endemiktir.
Morfoloji [1]
Soğanlı, küme oluşturmayan, çokyıllık bitkiler. Soğan, küremsi, yumurtamsı, tersyumurtamsı, iğ şeklinde ya da nadiren birleşmiş iki böbrek tanesi şeklinde; soğan pulları az sayıda, genellikle soğanın büyümesiyle görünmeyen ince, şeffaf tunikalı. Taban yaprağı 1 tane, gövde oluşmadan önce veya nadiren çiçeklenmeden önce kurur. Gövde dik, basit, yapraklı; tabanda ve alt yaprakların etrafında yüzeyi sivilceli veya pürüzsüz. Yapraklar dairesel, karşılıklı veya almaşlı. Bırakte yaprakları çoğunlukla 1-4 tane veya daha çok. Çiçekdurumu tek veya şemsiye ya da salkım; çiçekler sarkık, nadiren dik veya karşıya dönük. Perigon dar veya geniş çansı, konik veya tabaksı; tepaller düz renkli veya damalı, bazen boyuna çizgili, uçta bir demet kısa tüylü. Balözü bezleri belirgin, tabanda veya tepallerin bükülme noktasında. Filâmentler sivilceli veya pürüzsüz; anterler filâmente tabandan bağlı, sarı veya mor, bazen açılmadan önce sarı açıldıktan sonra mor. Sitilus bölünmemiş, 3 parçalı veya uçta 3 loplu; yüzeyi sivilceli veya pürüzsüz; dökülücü; sitigma dümdüz, top başlı veya çomaksı. Meyve bölmeli kapsül; kapsül dik, dikdörtgenimsi, yumurtamsı ilâ yumurtamsı-mızraksı, tersyumurtamsı, küresel; tabanı kamamsı, bazen saplı; tepesi kesik, bazen boyuna 6 kanatlıdır. Tohumlar çok sayıda, her bölmede iki sıra halinde dizilmiş, yassı, dairesel ilâ yumurtamsı. Tohum kabuğu açık ilâ koyu kahverengi, yüzeyi ağsı-peteksi ilâ peteksi.
Teşhis Anahtarı [1]
1- Soğan en az 4 cm çapında; yaprak sayısı (10-)20-50; çiçekdurumu şemsiye veya salkım, nadiren tek, çiçek sayısı (1-)2-28 adet
2- Yaprak parlak yeşil; bırakte sayısı 10-20; çiçekdurumu şemsiye; çiçek turuncu veya kırmızı; perigon 40-55 mm boyunda ...F.imperialis
2- Yaprak mumsu yeşil; bırakte 1 veya yok; çiçekdurumu salkım; çiçek mor, perigon 15-20 mm boyunda ...F.persica
1- Soğan en fazla 3 cm çapında; yaprak sayısı 2-14; çiçek gövdenin ucunda 1-4 (-5) adet
3- Çiçek rengi içte ve dışta açık pembe ilâ morumsu pembe ...F.alburyana
3- Çiçek rengi sarı, yeşil ilâ kırmızı, mor ya da siyahımsı veya bu renklerle alacalı, şeritli, ama pembe değil
4- Perigon geniş çansı; balözü bezi çanın köşelerinde, tabandan en az 3 mm yukarıda
5- Balözü bezi şeritsi, genişliğinin en az 5 katı uzunlukta
6- Alt ve orta yapraklar karşılıklı veya üçlü öbekler halinde; sitilus sivilceli ...F.straussii
6- Tüm yapraklar karşılıklı; sitilus pürüzsüz ...F.crassifolia
7- Perigon morumsu-kahverengi, tepal uçta 1/4 veya 1/3’lik kısımda sarı, tepal damalı değil, nadiren perigon tamamen sarı; anterler açılmadan önce mor; tepaller kapsülün tabanında kalıcı ...F.michailovskyi
7- Perigon tamamı yeşil, içte ve dışta kahverengimsi-mor damalı desenli veya kahverengimsi-mor işaretli, şeritli; anterler her zaman sarı; tepaller kapsülün tabanında kalıcı değil
8- Yapraklar parlak yeşil; iç tepaller sivri uçlu ...F.hakkarensis
8- Yapraklar mumsu yeşil; iç tepaller küt uçlu
9- Alt yaprakların boyu eninin 2,5-3 katı, yumurtamsı-mızraksı ...F.crassifolia
9- Alt yaprakların boyu eninin 4-7 katı, şeritsi-mızraksı, eliptik ...F.kurdica
5- Balözü bezi yuvarlak, yumurtamsı, yumurtamsı-mızraksı, mızraksı, genişliğinin en fazla 3 katı uzunlukta
10- Sitilus sivilceli ...F.amana
10- Sitilus pürüzsüz
11- Filâmentler sivilceli
12- Alt yapraklar karşılıklı veya hemen hemen karşılıklı; kapsül kanatlı ...F.pontica
12- Alt yapraklar almaşlı; kapsül kanatsız
13- Gövde alt yaprakların çevresinde sivilceli; yapraklar parlak yeşil ...F.whittallii
13- Gövde pürüzsüz; yapraklar mumsu
14- Yapraklar 5-11 adet, şeritsi, 4-12 mm genişlikte ...F.acmopetala
14- Yapraklar 4-7 adet, mızraksı, 10-30 mm genişlikte ...F.wendelboi
11- Filâmentler pürüzsüz
15- Yapraklar parlak yeşil; dış tepallerin ucu küt; balözü bezi 3-5 mm boyunda, yumurtamsı-mızraksı ilâ mızraksı ...F.latifolia
15- Yapraklar mumsu; dış tepallerin ucu sivri; balözü bezi 2-2,5 mm boyunda, yumurtamsı ...F.aurea
4- Perigon dar çansı; balözü bezi tepallerin tabanında, tabandan en fazla 1 mm yukarıda
16- Perigon yeşil ilâ sarı
17- Sitilus pürüzsüz
18- Alt yapraklar karşılıklı veya hemen hemen karşılıklı; dış tepaller 16-26 mm boyunda; iç tepaller uçta küt; kapsül kanatlı ...F.bithynica
18- Alt yapraklar almaşlı; dış tepaller 25-35 mm boyunda; iç tepaller uçta sivri çıkıntılı; kapsül kanatsız ...F.viridiflora
17- Sitilus sivilceli
19- Perigon mumsu yeşil veya yeşil
20- Perigon yeşil; kapsül kanatsız ...F.frankiorum
20- Perigon mumsu yeşil; kapsül kanatlı
21- Alt yaprakları almaşlı, şeritsi, şeritsi-mızraksı ...F.platyptera
21- Alt yaprakları karşılıklı veya hemen hemen karşılıklı, tersmızraksı ilâ yumurtamsı ...F.glaucoviridis
19- Perigon yeşilimsi-sarı ilâ sarı
22- Balözü bezi siyahımsı-kahverengi ilâ yeşilimsi-kahverengi
23- Alt yapraklar geniş mızraksı ilâ geniş eliptik; perigon konimsi ...F.serpenticola
23- Alt yapraklar şeritsi-mızraksı ilâ mızraksı; perigon çansı
24- Yapraklar mumsu; balözü bezi 1 × 0,5-1 mm, yumurtamsı; sitilus bölünmemiş ya da 3 loplu, loplar en çok 1 mm uzunluğunda ...F.carica
24- Yapraklar parlak yeşil; balözü bezi 2-5,5 × 1-1,5 mm, şeritsi-mızraksı; sitilus 3 parçalı, parçalar 1-2 mm boyunda ...F.minima
22- Balözü bezi yeşil ilâ yeşilimsi
25- Yaprak sayısı 2-3 adet; alt yapraklar geniş yumurtamsı-mızraksı, geniş mızraksı, tersyumurtamsı, tersmızraksı, yumurtamsı-mızraksı, yumurtamsı
26- Tepaller parlak kanarya sarısı; sitilus tam ...F.sibthorpiana
26- Tepaller dışta yeşilimsi-sarı, içte sarı ilâ turuncumsu-sarı, tepal damarları belirgin, solduğu zaman koyu renkte; sitilus 3 loplu, loplar en çok 1 mm uzunluğunda ...F.byfieldii
25- Yaprak sayısı en az 4; alt yapraklar dar eliptik, şeritsi, şeritsi-mızraksı
27- Sitilus tam
28- Yaprak sayısı 5-12; yapraklar şeritsi; sitigma top başlı ...F.forbesii
28- Yaprak sayısı 4-5(-7); yapraklar dar eliptik, şeritsi-mızraksı; sitigma dümdüz ...F.enginiana
27- Sitilus 3 loplu ya da 3 parçalı, parçalar 1-3 mm boyunda
29- Gövde yüzeyi alt kısımda sivilceli; perigon sarı ...F.pinardii
29- Gövde pürüzsüz; perigon mumsu, yeşilimsi-sarı, solduğu zaman mor damarlı ...F.mughlae
16- Perigon kırmızı, kırmızımsı-kahverengi, mor, mor ve ucu sarı, yeşil veya mor şeritli
30- Perigon kırmızı, kırmızımsı-kahverengi veya mor ama ucu sarı değil
31- Yaprak parlak yeşil; gövde alt yaprakların çevresinde sivilceli ...F.minuta
31- Yaprak mumsu, mavimsi; gövde pürüzsüz
32- Sitilus ve filâmentler belirgin şekilde perigondan taşkın; iç tepaller en çok 4 mm eninde ...F.baskilensis
32- Sitilus ve filâmentler perigonun içinde ya da hafifçe taşkın; iç tepaller en az 4 mm eninde
33- Perigon mor, seyrekçe açık renkli noktalı; filâment pürüzsüz ...F.asumaniae
33- Perigon deseni noktalı değil; filâment pürüzsüz ilâ seyrek sivilceli
34- Perigon dar, yuvarlak çansı, ağız kısmı daralmış; sitilus 9-17 mm boyunda ...F.caucasica
34- Perigon dar çansı, ağız kısmı daralmamış; sitilus 4-10 mm boyunda
35- İç tepaller en az 12 mm eninde; sitilus pürüzsüz ...F.ozdemir-elmasii
35- İç tepaller en çok10 mm eninde; sitilus sivilceli
36- Tüm yapraklar kanallı; alt yapraklar şeritsi ...F.assyriaca
36- Tüm yapraklar yassı; alt yapraklar yumurtamsı-mızraksı ilâ şeritsi-mızraksı ...F.armena
30- Perigon yeşil veya mor şeritli ya da mor ama ucu sarı
37- Perigon mor ve ucu sarı
38- Yapraklar parlak yeşil; balözü bezi kahverengi; sitilus 3-4 mm çapında ...F.uva-vulpis
38- Yapraklar mumsu; balözü bezi yeşil; sitilus 1-2 mm çapında ...F.pinardii
37- Perigon yeşil veya mor şeritli
39- Sitilus pürüzsüz
40- Sitilus 3 parçalı, parçalar 2-7 mm boyunda ...F.latakiensis
40- Sitilus tam
41- Alt yapraklar şeritsi, 5 mm’den daha dar ve kenarları içe kıvrık ...F.fleischeriana
41- Alt yapraklar geniş tersmızraksı, tersyumurtamsı, dar mızraksı, eliptik, kaşıksı, geniş dikdörtgenimsi-mızraksı, 5 mm’den geniş ve kenarları düz
42- Bırakte 3 adet, dairesel; iç tepaller küt; kapsül kanatlı
43- Yaprak mumsu; sitigma dümdüz ...F.bithynica
43- Yaprak mumsu değil; sitigma top başlı ...F.stribrnyi
42- Bırakte 1; iç tepaller sivri çıkıntılı; kapsül kanatsız ...F.milasense
39- Sitilus sivilceli
44- Alt yapraklar mızraksı, eliptik-yumurtamsı, dar tersyumurtamsı ...F.kittaniae
44- Alt yapraklar şeritsi
45- Sitilus 3 parçalı, parçalar 1 mm’den uzun ...F.elwesii
45- Sitilus tam veya uçta 3 loblu, loblar 1 mm’den kısa
46- Anter siyah ...F.melananthera
46- Anter sarı ...F.fleischeriana