Cins adı: Sideritis
Türkiye´de toplam 45 doğal tür, 15 alttür gözlemi bildirilmiştir. Yayılış bölgesini daraltmak için haritada ilgili altbölgeye tıklayınız. Turuncu noktalar gözlem konumlarıdır.
Kuyrukçayı
Sideritis akmanii
Endemik
Akçiçekçayı
Sideritis albiflora
Endemik
Bodurçay
Sideritis amasiaca
Endemik
Köyçayı
Sideritis arguta
Endemik
Bozeşekçayı
Sideritis argyrea
Endemik
Yüzükçayı
Sideritis armeniaca
Endemik
Kedikuyruğuçayı
Sideritis athoa
Altınbaşçayı
Sideritis bilgerana
Endemik
Hacımemetliçayı
Sideritis brevibracteata
Endemik
Gülnarçayı
Sideritis brevidens
Endemik
Topalçay
Sideritis caesarea
Endemik
Kandilçayı
Sideritis cilicica
Endemik
Kozalıkekik
Sideritis condensata
Endemik
Başakçayı
Sideritis congesta
Endemik
çatalçay
Sideritis dichotoma
Endemik
Morçay
Sideritis erythrantha
Karlıkçayı
Sideritis erythrantha subsp. cedretorum
Endemik
Morçay
Sideritis erythrantha subsp. erythrantha
Endemik
Kırçayı
Sideritis galatica
Endemik
Karakurbağaçayı
Sideritis germanicopolitana
Karakurbağaçayı
Sideritis germanicopolitana subsp. germanicopolitana
Endemik
Köseçay
Sideritis germanicopolitana subsp. viridis
Endemik
Hanımçayı
Sideritis gulendamii
Endemik
Sertçay
Sideritis hispida
Endemik
çalıçayı
Sideritis hololeuca
Endemik
şenköyçayı
Sideritis huber-morathii
Endemik
Ipekçayı
Sideritis lanata
Kızlançayı
Sideritis leptoclada
Endemik
Gevreğen
Sideritis libanotica
Inceçay
Sideritis libanotica subsp. kurdica
Gevreğen
Sideritis libanotica subsp. libanotica
Torosçayı
Sideritis libanotica subsp. linearis
Zühreçayı
Sideritis libanotica subsp. microchlamys
Topukluçay
Sideritis libanotica subsp. violascens
Endemik
Kemerçayı
Sideritis lycia
Endemik
Karaçay
Sideritis montana
Karaçay
Sideritis montana subsp. montana
Morkaraçay
Sideritis montana subsp. remota (d
Duvaklıçay
Sideritis niveotomentosa
Endemik
Paşaçayı
Sideritis ozturkii
Endemik
Fincançayı
Sideritis perfoliata
Tilkiçayı
Sideritis phlomoides
Endemik
Taşlıkçayı
Sideritis phrygia
Endemik
Eldivençayı
Sideritis pisidica
Endemik
Zarifçay
Sideritis romana
Eğriçay
Sideritis romana subsp. curvidens
Zarifçay
Sideritis romana subsp. romana
Gülçayı
Sideritis rubriflora
Endemik
Pazlakçayı
Sideritis scardica
Pazlakçayı
Sideritis scardica subsp. scardica
Fenerliçayı
Sideritis serratifolia
Endemik
Sipilçayı
Sideritis sipylea
Endemik
Tilkikuyruğuçayı
Sideritis stricta
Endemik
Amanosçayı
Sideritis syriaca
Amanosçayı
Sideritis syriaca subsp. nusairiensis
Endemik
Kırımçayı
Sideritis taurica
Sivriçay
Sideritis tmolea
Endemik
Sarıkızçayı
Sideritis trojana
Endemik
Madençayı
Sideritis vulcanica
Endemik
Babaçayı
Sideritis vuralii
Endemik
Morfoloji [1]
Tek yıllık ya da çok yıllık otsullar veya küçük çalılar, yumuşak kılsı ya da yünsü tüylü, salgılı ya da salgısız, nadiren tüysüzdür. Yapraklar tam ya da düzensiz dişlidir. Halka çiçek durumu (4-)6-(-10) çiçeklidir, gevşek ya da sıktır; çiçek taşıyan yapraklar diğer yapraklara benzer ya da tamdır ve çanak yaprakları sarar; çiçek taşıyan yaprakçıklar yoktur. Çanak yapraklar tüpsüçansı, 5-10 damarlı, 5 dişli, dişler eşit ya da üstteki alttaki 4’lüden daha büyüktür. Taç yapraklar genellikle sarı, bazen beyaz ya da kırmızı, tüpü çanak yaprakların boyunu aşmaz, üst dudak yayık ve az çok geniş, bütün ya da 2 parçalıdır, alt dudak 3 lopludur. Erkek organlar 4 adet, taç yaprakların tüpünün içindedir; dişicik borusu da bu tüpün içinde yer alır. Fındıkçık meyveler yumurtamsı, uç kısımları yuvarlaktır, tüysüzdür.
Etnobotanik kullanımı [1]
Sideritis türlerinde yapılan kimyasal çalışmalarda, diterpenoidler, flavonoitler ve az miktarda da uçucu yağ ile iridoitler, triterpenik asitler bulunmuş olup, halk arasında, başta soğuk algınlıklarında olmak üzere, mide, barsak gazlarını ve ağrılarını giderici, iştah açıcı, idrar arttırıcı ve sakinleştirici olarak kullanılmaktadır.
1) Bozdağ Si̇vri̇ Çayı (Sideritis Tmolea P.h. Davis) Tür Eylem Planı (2018-2022), T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı IV. Bölge Müdürlüğü Avcılık ve Yaban Hayatı Şube Müdürlüğü DKMP İzmir Şube Müdürlüğü
2) Türkiye'de tespit edilen bitki türleri listesi için BizimBitkiler.org.tr veritabanından yararlanılmıştır (Güner,A., Aslan,S., Ekim,T., Vural,M., Babaç,M.T., (edlr.), (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.).