Genel anlatım [1]
Bir cinsli bir evcikli, herdem yeşil orman ağaçlarıdır. Gövdeleri silindiriktir. Genç yaşlarda dar ve düzgün piramidal bir tepeye sahipken, ileri yaşlarda tepe yayvanlaşıp basıklaşır. Gençlikte kabuk ince, pürüzsüz grimsi renkte olup ileri yaşlarda küçük ve düzensiz parçalar halinde çatlar ve boyuna çatlaklı bir yapı meydana getirir. İğne yapraklar üç yüzlü, genellikle tabana doğru daralmış, sivri ve batıcı bir uca sahiptir; enine kesitlerde hipodermise bitişik iki adet reçine kanalı bulundurur; her yüzünde stoma bandı mevcuttur. Uç sürgünde seyrek ve sarmal olarak teker teker yer alan iğne yapraklar, kısa sürgünde demetler halinde ve birçoğu bir arada bulunur. Büyük bir kedicik şeklinde olan erkek çiçek kozalakçıkları kısa sürgünlerin ucunda teker teker bulunur ve dik durur. Polen saçımları sonbahardadır ve polenleri iki baloncukludur. Fıçı şeklindeki kozalaklar, kısa sürgün ucunda dik olarak yer alır. Brahteler küçüktür ve karpellerle birleşmediği için dışarıdan görülmez. Konik eksen üzerine sarmal olarak dizilmiş olan karpeller büyük, yelpaze şeklinde derimsi ya da ince odunsu yapıdadır. 26 ayda olgunlaşan kozalaklarda karpeller dağılır ve kozalak ekseni kalır. Kanat, üç köşeli olan tohumları bir yüzden tamamen, diğer yüzden kısmen örtmüş ve onunla kaynaşmıştır. Yaprak, dişi kozalak ve kabukta doğal reçine kanalları bulunur. Odununda ise reçine kanalları travmatiktir, yaralanmalar sonucu oluşur (Yaltırık, 1988; Eckenwalder, 2009; Farjon, 2010).
Cinsin dünya üzerinde Cedrus libani, Cedrus atlantica, Cedrus deodara ve Cedrus brevifolia olmak üzere 4 türü bulunmaktadır. Sedir türlerinin ayırım anahtarı aşağıda verilmiştir (Kayacık, 1980):
- Genç ağaçlarda tepe sürgünü ve yan sürgünler aşağı doğru sarkar; iğne yapraklar 25-50 mm uzunluğundadır; kozalağın tepesi yuvarlakçadır ...Cedrus deodara
- Tepe sürgünü dik durur veya yana doğru uzanır; iğne yaprakların boyları genel olarak 30 mm’den fazla değildir; kozalağın tepesi düz, kesik veya hafif basık, çukurdur
- İğne yapraklar 5-8 mm boyunda; kozalak genellikle silindirik, tepesi basık ve çukur, bu çukurluk içinde kısa ve küt bir uç bulunur ...Cedrus brevifolia
- İğne yapraklar 8 mm’den uzun; kozalakların genişlikleri boylarına oranla diğer türlerden daha fazla, kozalaklar hemen hemen fıçı şeklinde, tepesinde uç bulunmaz
- Yaşlı ağaçlarda tepe şemsiye gibi basılmış, yayık, dallar daha sonra yatay olarak uzanır. Tepe sık dallı, genç sürgünler tüysüz veya hafif tüylü, iğne yapraklar 25-30 mm boyunda, çoğunlukla koyu yeşil; kozalaklar 8-10 cm boyunda; kozalak pulları yaklaşık 5 cm genişliktedir ...Cedrus libani
- Yaşlı ağaçlarda tepe piramit biçiminde, dallar yukarıya yönelik uzanır, tepe seyrek, gevşek, genç sürgünler sık tüylü; iğne yapraklar çoğunlukla 25 mm den kısa, çoğunluğu mavi yeşil veya gümüşi gri; kozalaklar 5-7 cm boyunda; kozalak pulları yaklaşık 3,5 cm genişliktedir ...Cedrus atlantica