Asphodelus aestivus

Kalamaki / Kuşadası / Aydın - Mart 2023 © Serdar Ölez

Gözlem bildir

Çiriş Otu

Asphodelaceae / Asphodelus / Asphodelus aestivus

Çiriş Otu (Asphodelus aestivus) Çirişgiller (Asphodelaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Asıl Ege, Antalya, Adana, Orta Fırat alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 900 m yükseklikler arasında yetişir.

Türkçe literatürde genellikle Çiriş Otu olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde kirgiçkökü olarak bilinir. Bilimsel olarak Asphodelus aestivus Brot. şeklinde tanımlanır. Asphodelus Eski Yunancada nergis anlamına gelen ἀσφόδελος (asphódelos) kelimesinden alınmıştır. Aetivus epiteti Latincede ΄yaz vakti΄ anlamına gelen aestīvum kelimesinden türetilmiştir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Brot. kısaltması bilim insanı Félix de Avelar Brotero (1744-1828) için kullanılmıştır; Brotero (1744-1828) Portekizli bir botanik profesörüdür.

Morfoloji

60-200 cm boylanabilen, çok yıllık bir türdür. Yapraklar 25-40 cm x 15-30 mm boyutlardadır. Çiçeklenme mart-haziran ayları arasında gerçekleşir; yoğun-çiçekli vey yoğun dallanmış salkım çiçek kurulları oluşturur. Brakte 5-15 mm uzunlukta, ince ve kuru zarlıdır veya yeşilimsi renktedir. Çiçek sapı ortadan eklemlidir. Çiçek örtüsü dilimleri 10-15 mm uzunlukta ve beyaz renktedir, pembe veya kahverengimsi orta damarı bulunur. Ercikler az çok eşit boydadır. Kapsül meyve 5-7 mm uzunluktadır, taban kısmı dar yumurta biçimindedir ve enine buruşuktur.

Gözlemler

Ildır / Çeşme / İzmir
Nisan 2024 ©Serdar Ölez Asphodelus aestivus

Etkileşim

Asphodelus aestivus yiyen koyunlarda bazı önemli rahatsızların geliştiği gözlenmiştir. Kasım ve Aralık 1998΄de Aydın΄ın 50 km güneyinde otlayan 3-4 yaşındaki Akkaraman koyunu sürüsünde 850 koyundan 94΄ü ölmüş, Ağustos 2002΄de ise yine Aydın΄da 4 yaşında ve iyi beslenmiş 420 Merinos koyunundan 32΄si ölmüştür. Her iki sürüde hastalanan koyunlar benzer nöronal semptomlar göstermiş, bazı koyunlarda salya, ishal ve dışkıda kan da gözlenmiştir. Etkilenen hayvanlar genellikle klinik belirtilerin başlamasından 1-2 ay sonra ölmüştür. A.aestivus΄un yapraklarından izole edilen antronoidler çiftlik hayvanlarında toksisiteden sorumlu görünmektedir (Birincioğlu ve ark., 2005).

Benzer taxonlar

Türkiye´de doğal yayılan diğer Asphodelus türleri: A.aestivus, A.fistulosus, A.ramosus

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2022)
Birincioğlu, S. S., Çalış, I., Avcı, H., & Erdağ, B. (2005). Pathological and Phytochemical Investigation of Neuronal Lipofuscinosis Caused by Asphodelus aestivus in Sheep: I. Pathological Findings. Doğa: Turkish Journal of veterinary and animal sciences. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/13265
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Sayfaya atıf metni: Asphodelus aestivus. florꜳnatolica içinde. Erişim tarihi Nisan 22, 2025, Erişim adresi http://floranatolica.com/eukaria/gui/species.php?ID=Asphodelus-aestivus
Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Asphodelus etimolojisi

aestivus etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler

Etkileşim