Şemsiye matarı (Macrolepiotaprocera) Solungaç mantarları (Agaricaceae) ailesinden bir türdür. Geçirimli meralarda veya nadiren ormanlık alanlarda; tek tek, gruplar halinde veya peri halkaları şeklinde gelişirler.
Türkçe literatürde genellikle Şemsiye matarı olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde turna mantarı olarak bilinir. Bilimsel olarak Macrolepiotaprocera (Scop.) Singer şeklinde tanımlanır.
Macrolepiota etimolojisi
Macrolepiota Latincede `büyük, daha büyük` anlamına gelen macrós kelimesi ile yine Latincede bir mantar cins adı olan Lepiota kelimesinin birleşiminden türetilmiştir.
procera etimolojisi
Procera Latincede ince, ince ve uzun anlamlarında kullanılır.
Scop. etimolojisi
Morfoloji
Şapka başlangıçta yumurtamsı-küresel ve soluk kahverengidir, kenarları sapın çevresinden şapka içerisine kadar uzanır; olgunlaştıkça bu kısım kırılır ve sap etrafında etli, hareketli bir halka kalır; tam olgunlukta, şapka 10-25 cm boyutlarda ve neredeyse düzdür, üzeri kolayca çıkabilen pullarla kaplıdır, üst merkezde 'umbo' olarak ta adlandırılan daha koyu kahverengi dairemsi bir çıkıntı yer alır. Lameller yoğun dizilimli, beyaz veya soluk krem renklidir; sap ile birleşik değillerdir. Sapgörece incedir; şapka henüz düzleşmeden tam boyuna ulaşır; dokusu yoğun liflidir. Spor izibeyazdır. Eti beyazdır, kesildiğinde soluk pembe-krem rengine dönüşebilir. Hoş ve fındığımsı bir kokusu vardır.
Macrolepiota procera bazı mantar türleriyle kolaylıkla karıştırılabilir.
Kızaran şemsiye mantarı | Chlorophyllum rhacodes: Görünüşü daha küçüktür, kapak yüzeyi lifli/tüylü görünümdedir, sapta desen paternleri bulunmaz, keskin kokuludur ve kesildiğinde eti kızarır. Bazı insanlarda, özellikle çiğ yenildiğinde hafif rahatsızlıklara neden olduğu için yenilebilirliği şüphelidir. Türkiye'de doğal yayılışı vardır.
Narin şemsiye mantarı | Macrolepiota mastoidea: Yine çok büyük ve yenilebilir bir mantar türüdür. Boyutları genellikle M. procera'nınkinden daha küçüktür ve sap üzerindeki işaretler daha az belirgindir, ayrıca daha nadirdir. Türkiye'de doğal yayılışı vardır.
Yeşil şemsiye mantarı | Chlorophyllum molybdites: M. procera'ya oldukça benzerdir, ancak lameller ve spor izi yeşildir. Zehirlidir ve Türkiye'de doğal yayılışı vardır.
Safran şemsiye mantarı | Cystoderma amianthinum: Boyutları çok daha küçüktür ve sıklıkla yenmez. Türkiye'de doğal yayılışı vardır.
Zarif ölümcül mantar | Lepiota brunneoincarnata: M.procera'ya göre çok daha küçüktür. Ölümcül miktarda alfaamanitin içerir ve zehirlidir. Türkiye'de doğal yayılışı vardır ve zehirlenme vakaları mevcuttur.[5]
Benzer taxonlarTürkiye´de doğal yayılan diğer Macrolepiota türleri:M.procera
Kaynaklar
Macrolepiota procera. (2020, July 7). Wikipedia, the free encyclopedia. Retrieved July 11, 2020, from https://en.wikipedia.org/wiki/Macrolepiota_procera
Mushrooms and Other Fungi of North America. Phillips, Roger (2010). ISBN 978-1-55407-651-2.
Kose, M., Yilmaz, I., AKATA, I., KAYA, E., & Guler, K., (2015). A Case Study: Rare Lepiota brunneoincarnata Poisoning. WILDERNESS & ENVIRONMENTAL MEDICINE , vol.26, 350-354.
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)
Konur / Keskin / Kırıkkale
