floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Sorbus taksonları
Tüm bölgeler


Istranca BölümüÇatalca-Kocaeli BölümüErgene BölümüGüney Marmara BölümüBatı Karadeniz BölümüOrta Karadeniz BölümüDoğu Karadeniz BölümüAsıl Ege Bölümüİç Batı AnadoluYukarı Sakarya BölümüOrta Kızılırmak BölümüYukarı Kızılırmak BölümüKonya BölümüYukarı Fırat BölümüErzurum - Kars BölümüYukarı Murat-Van BölümüHakkari BölümüAntalya BölümüAdana BölümüOrta Fırat BölümüDicle Bölümü
Familya: Rosaceae
Cins adı: Sorbus
Türkiye´de toplam 15 tür, 4 varyete doğal yayılış göstermektedir. Yayılış bölgesini daraltmak için haritada ilgili altbölgeye tıklayınız. Turuncu noktalar gözlem konumlarıdır.
Kuşüvezi
Sorbus aucuparia
Dilburan
Sorbus caucasica
Dilburan
Sorbus caucasica var. caucasica
Sorbus caucasica var. yaltirikii
Endemik
Cinav
Sorbus graeca
Ufa
Sorbus kusnetzovii
şeytanağacı
Sorbus luristanica
Oltuüvezi
Sorbus migarica
Eyvaz
Sorbus persica
Yanıküvez
Sorbus roopiana
Dağüvezi
Sorbus schemachensis
Yaylaüvezi
Sorbus subfusca
Koruüvezi
Sorbus takhtajanii
Boyluüvez
Sorbus tamamschjanae
Kayaüvezi
Sorbus taurica
Pitlicen
Sorbus torminalis
Sorbus torminalis var. pinnatifida
Pitlicen
Sorbus torminalis var. torminalis
Geyikelması
Sorbus umbellata

Morfoloji [1]

Kışın yaprağını döken, sürgünleri dikensiz, kısa boylu ağaç veya çalılardır. Oldukça iri olan tomurcuklarının üzerleri kiremitvari dizilmiş pullarla örtülüdür. Sürgünlere çok sıralı sarmal olarak dizilmiş olan kenarları dişli ve loplu yapraklar basit veya bileşiktir. Çiçekleri beyaz, nadiren pembe olup birleşik yalancı şemsiye biçiminde kurul oluştururlar. Taç ve çanak yapraklar 5 parçalı stamen sayısı 15-20 dir. Ovaryum 2-5 karpelden oluşmuş 2 tohum taslağı taşır. Ovaryum 2-5 gözlü, yalancı sulu meyve tipindedir. Olgunlaştığında sarı kırmızı veya portakal rengini alır (Gabrialian, 1972).

Tanı anahtarı [1]

1.Yapraklar tüysü veya yarı tüysü;

2.Yapraklar yarı tüysü, yaprak 5.5-12 cm uzunluğunda, tomurcuklar sarımtırak-kahverengi, tomurcuk pulları çıplak ve yapışkan değil ...S.roopiana

2.Yapraklar tek tüysü, tüysü yaprak 6-30 cm uzunluğunda

3.Tomurcuklar koyu siyahımtırak–kahverengi ve yapışkan değildir; meyveleri basık küre şeklinde olup, 6-9(-11) mm’dir. Situlus çoğunlukla 3 adet, gövde kabuğu düz ve boyuna çatlaklı ...S.aucuparia

3.Tomurcuklar sarımtırak–yeşil renkli ve yapışkandır; meyveleri küremsi veya armut şeklinde olup 15-22 mm’ dir. Sitilus çoğunlukla 5 adet, gövde kabuğu uzunlamasına dar şeritsi pullar halinde çataklı ...S.domestica

1.Yapraklar basit, loplu veya kenarları dişli

4.Yapraklar loplu, yaprak kenarları basit veya çift sıralı dişli;

5.Yaprakların alt yüzeyleri gençken hafif tüylü daha sonra çıplaklaşır;

6.Tomurcuk pulları elma yeşili renginde ve kenarları koyu kahverengi sürmeli, hafif yapışkan; yapraklar derin veya sığ loplu, lop kenarları ince dişli, damar sayısı 5-6(-7) adet. Sitilus çoğunlukla 2, nadiren 3’ tür ...S.torminalis

6.Tomurcuk pulları sarımtırak–kahverengi, yapışkan değil, yapraklar az veya çok loplu, lop kenarları kaba ve belirgin, çift sıralı dişlidir damar sayısı 7-9(-11) çift. Sitilus 3 ...S.caucasica

5. Genç ve olgun yaprakların alt yüzeyleri keçe gibi sık veya pamuksu tüylü;

7.Yaprak ayasının dip kısımlarında loplar derin parçalanmış fakat yaprakçık şeklinde ayrılmamıştır; damar sayısı 8-9 çift; çiçek kurulu zengin 25-60(-90) çiçekten oluşur ...S.tamamschjanae

7.Yaprak ayası derin loplu değil; damar sayısı 5-7(-8) çift; çiçek kurulu fakir (20-40);

8.Tomurcuklar sarımtırak–kahverengi ve pul uçları sürmesiz; yaprak ayası dar–eliptik (5-11x3-7cm), sığ loplu ve lop kenarları basit dişli; aya dip taraftan 1/3 oranında tam kenarlı veya belirsiz dişli; meyve rengi belirgin kırmızı ...S.luristanica

8.Tomurcuklar sarımtırak- kahverengi ve pul uçları kızıl kestane renginde sürmeli; yaprak ayası geniş eliptik veya rombik-eliptik (baklava dilimi biçiminde);

9.Yaprak ayası geniş eliptik (4,5-10x3-9 cm) lop kenarları basit dişli olup dişlerin uç kısımları küttür, ayanın dip tarafı tam kenarlı; meyve yumurta biçiminde ve küçücük (0.6-1.4 cm boyunda) olup portakal veya altın sarısı rengindedir ve üzerinde benekler görülmez ...S.persica

9.Yaprak sayısı rombik–eliptik (baklava dilimi biçiminde) (4,5-7x3-5,5 cm); lop kenarları çift sıralı dişli olup dişler sivri uçludur ve dışarı doğru bakar; meyve basık küremsi ve büyük (1.2–1.8 cm boyunda) olup sarımtırak–kırmızı renkte ve üzerlerinde büyük benekler görülür ...S.takhtajanii

4. Yapraklar lopsuz, yaprak kenarları basit veya çift sıralı dişli;

10.Yapraklar çıplak veya az- çok gri-beyaz sık tüylerle örtülüdür. Tomurcuk pulları sarımtırak- kahverengi ve pul uçları sürmesiz; anterler pembe renkte ...S.subfusca
10.Yaprakların alt yüzeyleri beyaz veya gri keçemsi tüylerle örtülüdür. Tomurcuk pullarının uçları sürmeli; anterler sarı renkte

11.Çoğunlukla yapraklar dar veya geniş elips biçiminde olup sivri uçludur. Yaprak alt yüzeyleri grimsi–beyaz tüylüdür. Tomurcuk pulları parlak sarı renkli olup pulların kenarları koyu kırmızımtırak–kahverengi sürmeli ve hafif kirpiklidir. Tomurcuklar yapışkan değil; meyvesi geniş yumurta biçiminde, parlak koyu kırmızı renkli ve üzerinde büyük benekler belirgin olarak görülür ...S.kusnetzovii

11.Çoğunlukla yapraklar dairesel veya geniş yumurta biçiminde olup küt uçludur ve alt yüzleri beyaz tüylüdür tomurcuk pulları sarımtırak-kahverengi veya kırmızımtırak-kahverengi olup kenarları dar şerit halinde koyu sürmeli ve hafif yapışkan; meyvesi küre biçiminde koyu kırmızı olup
üzeri küçük beneklidir.

12.Yaprakların üst yüzeyleri açık yeşil, yaprağın bir kenarındaki diş sayısı 10-20, dişler büyük kaba tüysü damar sayısı 5-7(-8) yaprak sapları 5-12 mm.

13.Yapraklar dairesel geniş yumurta veya geniş ters yumurta biçiminde (3-7x2,5-6 cm) yaprağın uç kısmı küt veya yuvarlakça, dip tarafı ise geniş yuvarlakçadır ...S.umbellata

13.Yapraklar eliptik veya geniş-yumurta biçiminde (3,5-6,5x2,5-4,5 cm) yaprağın uç kısmı uzunca sivri yaprağın dip tarafı ise kama şeklinde daralmıştır ...S.taurica

12.Yaprağın üst yüzeyleri koyu yeşil yaprağın bir kenarındaki diş sayısı 20-37 dişler sivri uçlu küçük ve sık tüysü damar sayısı 7-9(-11) yaprak sapları 5-20 mm

14.Yapraklar dairesel veya geniş yumurta biçiminde (4-9x3,5-7,5) yaprağın uç kısmı küt veya yuvarlakça, dip tarafı ise geniş yuvarlakçadır ...S.migarica

14.Yapraklar geniş eliptik veya eliptik biçimde (4-7(-13)x2-6,5(-10) cm.) yaprağın uç kısmı sivri, dip tarafı ise kama şeklinde daralmıştır ...S.schemachensis

Etimoloji

Sorbus {Latince}: üvez ağacı.




1) Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 684 s.
2) Gabrialian, E.T. 1972. Sorbus L. In: Davis PH (ed.) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 4, pp.147-156. Edinburgh; Edinburgh University Press
3) Türkiye'de tespit edilen türler listesi için BizimBitkiler.org.tr veritabanından yararlanılmıştır (Güner,A., Aslan,S., Ekim,T., Vural,M., Babaç,M.T., (edlr.), (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.).