Colchicum atticum

Kısık / Uşak - Aralık 2021 © Serdar Ölez

Gözlem bildir

Yırtıkçiğdem

Colchicaceae / Colchicum / Colchicum atticum

Yırtıkçiğdem (Colchicum atticum) Acıçiğdemgiller (Colchicaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Güney Marmara, Batı Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Antalya alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 100-2000 m yükseklikler arasında; aşırı otlanmış çimenlik kireçtaşı yamaçlar, kumlu tortulu şistli çıplak yamaçlar ve açık karaçam ormanlarında doğal olarak bulunurlar.

Bilimsel olarak Colchicum atticum Spruner ex Tommas şeklinde tanımlanır. Colchicum Antik Çağ'da Türkiye`nin Batı Karadeniz Bölgesi ve Gürcistan`ın bir bölgesini içine alan eski bir krallığın adı olan Colchis {Yunanca} kelimesinden türetilmiştir; yine bu isimle mitolojide Argonautların varış yerinden (Medea ve Altın Örtü) bahsedilmektedir. Atticum Atina çevresindeki bölgelere işaret eder; Atinalı anlamına gelen Latince Atticus ve Yunanca Attikos kelimelerinden türetilmiştir; türün ilk belirlendiği bölgeye işaret ettiği sanılmaktadır. ex kısaltması, bu kısaltmayı takip eden ismin bu türü kabul görür şekilde yayınladığı ancak bunu `ex´ kısaltmasından önce gelen yayıncının kabul görmeyen açıklamalarına dayandırdığını belirtir. Bilimsel adlandırmada kullanılan Spruner kısaltması türün Alman botanikçi Wilhelm Spruner von Mertz (1805-1874) tarafından yayınlandığını gösterir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Spruner kısaltması bilim insanı Wilhelm Spruner von Mertz (1805-1874) için kullanılmıştır; Mertz Alman botanikçidir.

Morfoloji

Çiçek soğanı 15-20 x 10-15 mm boyutlardadır ve dikdörtgenimsi-yumurta biçimlidir; dışta kalan tabakalar siyah veya siyahımsı-kahverengi renkte ve derimsi dokudadır; en içteki gömlek koyu kahverengidir ve boyun 1 cm kadardır. Yapraklar genellikle 4 adettir, şeritsi veya şeritsi-mızraksı formdadır; çiçek gelişimi sırasında 3-5 x 0.2-0.3 cm boyutlardadır, sonraları 18 x 0.3-0.5 cm΄ye kadar ulaşır; yeşil renkli, keskin uçlu ve kirpikli veya az pürüzlü kenarlıdır. Çiçeklenme kasım-nisan ayları arasında gerçekleşir; her soğan 3-5 çiçek verir. Çiçekler beyaz ile eflatunumsu-pembe arasın bir renktedir. Tepaller şeritsi ile hemen hemen eliptik arası bir formda ve 20-25 x 3 mm boyutlardadır; taban kısmı genellikle kulaksızdır. Sapçıklar 8 mm boydadır; ercikler siyah, derin eflatunumsu-siyah veya yeşilimsi-siyah renkte ve 2-3 x 1 mm boyutlardadır; polenler soluk sarı renktedir. Tepecikler tüm uzunlukları boyunca ayrılmıştır (gösterge özellik). Kapsül meyve elipsoid veya yumurta biçimlidir ve 15-25 mm uzunluktadır.

Gözlemler

Çankaya / Ankara
Aralık 2023 ©Mustafa Gökmen Colchicum atticum

Türkiye´de doğal yayılan diğer Colchicum türleri: C.antepense, C.atticum, C.balansae, C.baytopiorum, C.bivonae, C.boissieri, C.burttii, C.chalcedonicum, C.chlorobasis, C.cilicicum, C.crocifolium, C.davisii, C.decaisnei, C.dolichantherum, C.figlalii, C.heldreichii, C.hirsutum, C.ignescens, C.imperatoris-friderici, C.inundatum, C.kotschyi, C.kurdicum, C.lagotum, C.leptanthum, C.lingulatum, C.macrophyllum, C.manissadjianii, C.micaceum, C.micranthum, C.minutum, C.munzurense, C.paschei, C.persicum, C.polyphyllum, C.raddeanum, C.sanguicolle, C.serpentinum, C.sieheanum, C.soboliferum, C.speciosum, C.stevenii, C.szovitsii, C.trigynum, C.triphyllum, C.turcicum, C.umbrosum, C.variegatum

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2021)
Plant database entry for naked ladies (Colchicum atticum) with 29 data details. (2021). The National Gardening Association. https://garden.org/plants/view/241909/Naked-Ladies-Colchicum-atticum/
Colchicum atticum, Spruner ex Tommas 1840. (2021). greekflora.gr. https://www.greekflora.gr/el/flowers/0995/Colchicum-atticum
Colchicum atticum Spruner ex Tommas. (2021). GBIF. https://www.gbif.org/species/2739699
Attica | Etymology, origin and meaning of Attica by etymonline. (2021). Etymonline - Online Etymology Dictionary. https://www.etymonline.com/word/attica
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Colchicum etimolojisi

atticum etimolojisi

Spruner etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler