Kırkbatıran (Echiumplantagineum) Hodangiller (Boraginaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, Erzurum-Kars, Antalya, Adana, Orta Fırat alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 2400 m yükseklikler arasında; tarlalar, toprak yığınları, çayırlıklar ve taşlık yamaçlarda doğal gelişim gösterirler.
Türkçe literatürde genellikle Kırkbatıran olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde kuzudili, engerekotu, sığırdili veya sığırkulağı olarak bilinir. Bilimsel olarak Echiumplantagineum L. şeklinde tanımlanır.
Echium etimolojisi
Echium Yunancada `engerek yılanı` anlamına gelen ekhis kelimesinden türetilmiştir; bazı kaynaklar bunun engerek başını andıran tohumlardan kaynaklandığını söyler; diğerleri ise ince çiçek boyuncuğunun sonundaki çatalların, engerek diline benzer olduğunu iddia eder. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.
Morfoloji
50 cm boylanabilen, tek yıllık veya iki yıllık, otsu bir türdür. Gövde genellikle tabandan dallanmıştır ve yüzeyi kaba tüylüdür. Yapraklar dipte 5-28 x 1-3.5 cm boyutlarda, genişçe yumurtamsı veya eliptik formlu ve belirgin yanal damarlıdır, kenarlar sıklıkla dışbükey, yaprak sapına doğru içbükey durumdadır; gövde yaprakları daha küçük veşeritsi, mızraksı veya kalpsiformdadır, tabanından sapı hafifçe kavrar. Çiçeklenme Mart-Eylül ayları arasında gerçekleşir; çiçek kurulu çok çatallıdır; çanak çiçek gelişiminde 7-9 mm, meyvelenmede 15 mm uzunluktadır; taç parlak veya koyu mavi-eflatun, nadiren pembe veya koyu kırmızımsı menekşe renkte, 19-32 mm boyutlarda, genişçe huni şeklinde, yüzeyi tüysüz veya damar ve kenarları seyrek kıllı tüylüdür; alt 2 başçık dışa taşmıştır, üst 3´ü ise gömülüdür; tepecik iki parçalıdır ve ~1 mm çaptadır. Sert kabuklu meyve 2.3 x 2 mm boyutlarda ve yumurta biçimlidir, yüzeyi siğilli ve zayıfça çizgilidir.
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)
Ildır / Çeşme / İzmir
Bozköy / Karaburun / İzmir
Doğançay / Bayraklı / İzmir
Bozköy / Karaburun / İzmir
Tepecik (Akarca), Seferihisar, İzlir
Liman / Konyaaltı / Antalya
Cunda Adası / Ayvalık / Balıkesir
Hızırşah / Datça / Muğla
Kaş / Antalya
