Boylu Ardıç (Juniperusexcelsa) Servigiller (Cupressaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Antalya, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir.
Bilimsel olarak Juniperusexcelsa M.Bieb. şeklinde tanımlanır.
Juniperus etimolojisi
Juniperus Latincede aynı yazımla ardıç ağaçları için kullanılan sözcüktür; etimolojik kökeni belirsizdir, Kelt dilinde çalı anlamına gelen gen kelimesi ile acı/kekre anlamına gelen prus kelimelerinin birleşiminden türetilmiş olabilir.
excelsa etimolojisi
Excelsa Latincede `sınırların ötesinde, hariçte kalan` anlamına gelen ex- önekiile `yükselmek` anlamına gelen cellō kelimesinin birleşiminden türetilmiştir; boyca görece uzun anlamında kullanılmıştır. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. M.Bieb. kısaltması bilim insanı Friedrich August Marschall von Bieberstein (1768-1826) için kullanılmıştır.
Morfoloji
15 (-25) m boylanabilen, monopodiyal gövdeli ağaç formunda, nadiren sık dallı çalı formunda gelişen, herdem yeşil, odunsu bir türdür. Gövde kabuğu gri-kahverengidir; gençken pürüzsüzdür, sonraları boyuna dar şeritler halinde çatlaklıdır. Dallar gövdeye dik veya dar açılıdır. Sürgünler yuvarlak veya dörtgenimsi kesitli, başlangıçta yeşil, ilerleyen dönemlerde gri renktedir. Tomurcuklar pulsuzdur. Genç bireyler 6-8 yaşlarına kadar iğne yapraklı, olgun bireyler pulsu yapraklıdır. İğne yapraklar 5-6 mm uzunluğunda, sürgüne üçlü çevrel dizili veya karşılıklı dizilidir. Pulsu yapraklar sarımsı-yeşil, mavi-yeşil veya donuk yeşil renktedir; 1-1,5 × 0,5-0,8 mm boyutlarda ve yumurtamsı-eşkenar dörtgenimsi formdadır; diziliş karşılıklı ve kiremitvaridir; taban sürgün üzerinde aşağı doğru uzamıştır; uç kısım genç yapraklarda sivrimsi, sonraları küttür, uç serbest değildir; sırt ortasında belirgin bir salgı bezi bulunur. Erkek çiçek kozalakları sürgün uçlarında tek tek yer alır; önceleri yeşilimsi, olgunlaştığında sarımsı-kahverengidir; yumurtamsı-silindirik formda ve 2,5-3,5 mm uzunluğundadır. Dişi çiçek kozalakları sürgün uçlarında tek tek yer alır; turuncu-yeşil renkte ve 4 veya 6 pulludur. Tozlaşma ilkbaharda gerçekleşir. Kozalaklar iki yılda olgunlaşır. Olgun kozalaklar küremsi formda ve 5-12 mm çaptadır; yüzey hafif dumanlı ve koyu eflatunumsu kahverengidir. Her bir kozalak 4-10 tohum taşır; tohumlar sivri uçlu ve uzun yumurtamsı biçimdedir. Juniperus excelsa’nın Türkiye’de yetişen 2 alttürü bulunmaktadır:. Juniperus excelsa subsp. excelsa: Sürgünler 0,7-1,0 mm çapında, yuvarlak veya belli belirsiz dört köşe kesitlidir, gövdeye düzenli olarak dizilmişlerdir. Olgun kozalaklar 6-11 mm çapındadır; genellikle daha koyu renkli, yüzey mavi buğulu veya beyaz pudramsıdır. Juniperus excelsa subsp. polycarpos: Sürgünler daha kalın 1,0-1,3 mm çapında, kesiti hemen hemen yuvarlaktır; gövdeye dağınık dizilidir. Olgun kozalaklar 8-12 (14) mm çapındadır; pembemsi kahverengi-morumsu-mavi renktedir ve yüzeyi buğuludur.
DÜŞÜK RİSKLİ / LEAST CONCERN Bu tür geniş yayılışlıdır ve nüfusu yüksektir. Yakın gelecekte tükenme riski bulunmamaktadır. Nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin kırmızı listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından hazırlanmaktadır.
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)
Kumluca / Antalya
Eğrisöğüt / Pınarbaşı / Kayseri
Kömürcü / Niğde
Gürün / Sivas
Cumhuriyet / Beypazarı / Ankara
Döşemealtı / Antalya
Han / Eskişehir
Eymir / Nallıhan / Ankara
Dağbek / Pülümür / Tunceli
Ovacık / Tunceli
Hel Dağı / Pülümür / Tunceli
Derindere / Pülümür / Tunceli
Aşağı Kamışlı / Elmadağ / Ankara
Kayadibi / Elmadağ / Ankara
Eskiçöte / Çubuk / Ankara
Şabanözü / Çankırı
Elmadağ / Ankara
Nallıhan / Ankara
Spil Dağı / Manisa
Beşpınar / Kemalpaşa / İzmir
