Saçağacı (Juniperussabina) Servigiller (Cupressaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Yukarı Murat-Van, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir.
Türkçe literatürde genellikle Saçağacı olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde karaardıç veya saç ardıcı olarak bilinir. Bilimsel olarak Juniperussabina L. şeklinde tanımlanır.
Juniperus etimolojisi
Juniperus Latincede aynı yazımla ardıç ağaçları için kullanılan sözcüktür; etimolojik kökeni belirsizdir, Kelt dilinde çalı anlamına gelen gen kelimesi ile acı/kekre anlamına gelen prus kelimelerinin birleşiminden türetilmiş olabilir.
sabina etimolojisi
Sabina adı günümüzde bir kadın adı olarak ta kullanılmaktadır. Sabina geçmişte İtalya’ın orta kesimlerindeki Apennine Dağlarında yaşamış olan Sabinus’ların aile adından türetilmiştir; Sabinler olarak ta bilinen bu köklü kabile aile M.Ö.290 yıllında Roma İmparatorluğunun boyunduruğu altına girmiştir. Sabina tür adı ise türün Sabinlerin yaşadığı İtalya’nın orta kesimlerindeki varlığına işaret eder. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.
Morfoloji
Genellikle 1m, nadiren 3-4 m boylanabilen, yer örtücü çalı veya ağaççık formlu, herdem yeşil bir türdür. Gövde sık dallı, kabuğu kırmızımsı-kahverengi, ince levhalar halinde çatlaklıdır. Yapraklar genç ağaçlarda iğne, yaşlılarda ise pul şeklindedir. Yaşlı ağaçların bazı genç sürgünleri iğne yaprak olarak gelişebilir. İğne yapraklar; 4 mm uzunlukta, sivri uçlu, üst yüzü oluklu, mavimsi yeşil renkte, ortası kabarıktır. Pul yapraklar; 1-2 mm uzunlukta, yumurta biçimli, uçları küt, arka yüzleri çokça yağ bezelidir. İğne yapraklar üçlü olarak, pul yapraklar karşılıklı ve kiremit gibi üst üste dizilidir. Erkek çiçek kozalakları sürgün uçlarında ve tek tek yer alır; yumurtamsı formda ve yaklaşık 3-3.5 mm boydadır; başlangıçta sarımsı, ilerleyen dönemlerde kahverengidir; tozlaşma kış sonu ve ilkbaharda gerçekleşir. Dişi çiçek kozalakları 6 pulludur ve sürgün uçlarında bulunur; başlangıçta yeşil, tam olgunlaştığında siyah-kahve veya mor-mavi renkte ve üzeri mumludur; 1-2 yılda olgunlaşır. Olgun kozalaklar üzümsü yapıda, küremsi formda ve 4.5-9 mm çapta ve kıvrık saplıdır; pullar kaynaşmıştır, bazen uçları belirgindir. Tohumlar 2.5-4.5 mm boyda, yumurtamsı formda ve kalın kabukludur, kozalak başına 1-3 adettir.
DÜŞÜK RİSKLİ / LEAST CONCERN Bu tür geniş yayılışlıdır ve nüfusu yüksektir. Yakın gelecekte tükenme riski bulunmamaktadır. Nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin kırmızı listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından hazırlanmaktadır.
Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Çeviri: Ölez S., 2020)
Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Botaniği Anabilim Dalı. (22.02.2021). CUPRESSACEAE. https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/ormanbotanigi_a79c0.pdf
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)
Damlacık / Kemalpaşa / İzmir
Maden / Şavşat / Artvin
Altınpark / Ankara
Botanik Parkı / Ankara
Dikmen Vadisi / Ankara
Ankara
