Akkavak (Populusalba) Söğütgiller (Salicaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı ve Orta Karadeniz, Asıl Ege, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Fırat, Antalya, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 1100 m yükseltiler arasında; özellikle nehir boylarında, alüviyal, dolma topraklarda iyi gelişmekle birlikte, kurak ve fakir topraklarda ve ormanlık alanlarda yayılış gösterir.
Bilimsel olarak Populusalba L. şeklinde tanımlanır.
Populus etimolojisi
Populus Latincede `insanlarla dolu, kalabalık` anlamına gelen populosus kelimesinden türetilmiştir.
alba etimolojisi
Alba Latincede beyaz anlamına gelir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.
Morfoloji
Yerden itibaren dallanabilen, 30-40 m’ye kadar boylanabilen, kalın dallı ve geniş tepeli bir ağaçtır. Açık kül renginde beyaz-parlak kabuk önceleri düz, daha sonra derin çatlaklıdır. Yaşlı gövdelerin dip kısımları pulludur. Kabuk üzerinde büyük baklava dilimli koyu renkli lentiseller bulunur. Tomurcuklar sürgünlere sarmal dizili olup hakiki terminal tomurcuklu, tomurcuk pullarının kenarları kirpikli, ender olarak tüysüzdür. Yaprak üst yüzleri parlak koyu yeşil; alt yüzeyi, yaprak sapları, genç sürgünleri ve tomurcukları ipek gibi yumuşak, beyaz tüylerle kaplı olduğu için akkavak adını almıştır. Sürgünlere göre yapraklar farklılık gösterir. Uzun sürgünler üzerindeki yapraklar büyük, alt yüzü kalıcı beyaz keçeli tüylü, elsi şekilde 3-5 (-7) loplu ve düzensiz dişli, dip kısmı yüreğimsi veya kesik küt şeklindedir. Kısa sürgünler üzerindeki yapraklar daha küçük, 2,5-6 x 3,5-8 cm boyutlarında, küremsi ya da hemen hemen elips şeklinde, kenarları almaşık olarak çok düzensiz girintili çıkıntılı-dişli, gençken alt yüzü beyaz-keçeli tüylü, sonraları az çok tüysüz fakat gümüşi renktedir. Yaprak sapı düz yuvarlaktır. Erkek kedicikler 5-8 cm, meyve halindeyken dişi kedicikler 8-12 cm uzunluğundadır. Brahteleri koyu sarı, pas renkte, kenarları hemen hemen tam veya küçük dişli, ipeksi ve uzun kirpiklidir. Kapsül şişemsi şekilde, hemen hemen sapsız, 2 kapakçıklı ve tüysüzdür. Stamen 3-10 adettir. Ovaryum iki tane kırmızı gül renginde stigma bulundurur. Çiçeklenme zamanı (mart-) nisan ayıdır (Anşin ve Özkan, 1993; Yaltırık, 1993; Browicz ve Yaltırık, 1982).
DÜŞÜK RİSKLİ / LEAST CONCERN Bu tür geniş yayılışlıdır ve nüfusu yüksektir. Yakın gelecekte tükenme riski bulunmamaktadır. Nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin kırmızı listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından hazırlanmaktadır.
Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 684s.
Anşin, R. ve Özkan, Z.C., 1993. “Tohumlu Bitkiler (Spermatophyta) Odunsu Taksonlar”, KTÜ Orman Fakültesi, 167/19, 1.Baskı, Trabzon, 512s
Browicz, K., Yaltırık, F. 1982. Populus L. In: Davis PH (ed.) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 7, pp. 716-720. Edinburgh; Edinburgh University Press.Browicz, K.1988.
Yaltırık, F. 1993. Dendroloji Ders Kitabı II Angiospermae (Kapalı Tohumlular) Bölüm I, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayın No: 420, İstanbul.
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)
Gürsöğüt / Beypazarı / Ankara
Yukarı Bahçelievler / Çankaya / Ankara
Derindere / Pülümür / Tunceli
Yenidoğan / Polatlı / Ankara
A.Ü. Fen Fakültesi / Ankara
Eserpark / Ankara
Milli Egemenlik Parkı / Ankara
Gürün / Sivas
