Doğu gürgeni (Carpinusorientalis) Huşgiller (Betulaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Ergene, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 1400 m yükseklikler arasında; çoğunlukla karışık yaprak döken ormanlarda, genellikle kireçli toprakta doğal gelişim gösterir.
Türkçe literatürde genellikle Doğu gürgeni olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde istiriç olarak bilinir. Bilimsel olarak Carpinusorientalis Mill. şeklinde tanımlanır.
Carpinus etimolojisi
Carpinus Latincede gürgen şeklindeki nesneleri tarif etmek için kullanılır.
orientalis etimolojisi
Orientalis Latincede orientale kelimesinden gelir ve doğuyu hatırlatan veya doğudan gelen anlamına gelir; Asya veya Avustralya kaynaklı tür dağılımına dikkat çeker. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Mill. kısaltması bilim insanı Philip Miller (1691-1771) için kullanılmıştır; Miller İskoç kökenli İngiliz botanikçidir; hayatı boyunca Chelsea Physic Garden´da bahçevan olarak çalışmıştır; 1731 yılında The Gardener´s Dictionary adlı eserini yayınlamıştır.
Morfoloji
Sıklıkla çalı, nadiren 6-7 m ağaççık formunda gelişen, kışın yaprak döken, odunsu bir türdür. Gövde düzgün gelişimli, simpodial dallanmalı; odun sert ve beyaz; kabuk ince ve gri renkli; genç filizler kahverengi, yoğun basık cılız tüylü; tomurcuk kırmızımsı-kahverengidir ve az çok tüylüdür. Yapraklar yumurtamsı-mızraksı, yüzeyi çıkıntılı, tabanı hafifçe yüreksi, 3-6 x 2-3 cm, 11-15 çift damarlı, düzenli birleşik çentikli, üst yüzey tüysüz, altta yaprak damarlar boyu basık cılız tüylüdür. Çiçeklenme Temmuz-Ağustos aylarında; çiçeklenme ve yapraklanma eş zamanlı; involukrum (çiçeğin sapa bağlandığı boyundaki yaprak grubu) lobsuz, düzensiz testere dişli, 1.2-2 x 0.8-1.3 cm, belirgin damarlı ve ± tüysüzdür.
DÜŞÜK RİSKLİ / LEAST CONCERN Bu tür geniş yayılışlıdır ve nüfusu yüksektir. Yakın gelecekte tükenme riski bulunmamaktadır. Nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin kırmızı listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından hazırlanmaktadır.
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)
Başekin / Saraydüzü / Sinop
Sinop
Çamlıyayla / Mersin
Hatila Vadisi / Artvin
Polonezköy / İstanbul
Pazar / Rize
Arıt / Bartın
