floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Eryngium campestre
 
Sırakaya / Kahta / Adıyaman - Temmuz 2021 © Serdar Ölez
Eryngium campestreEryngium campestreEryngium campestreEryngium campestreEryngium campestreEryngium campestrephotos
Gözlem bildir
Kırsenet
Apiaceae / Eryngium / Eryngium campestre
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Kırsenet (Eryngium campestre) Maydanozgiller (Apiaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Antalya, Adana, Orta Fırat, Dicle alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 1800 m yükseklikler arasında; açık ağaçlık, taşlık yamaçlar, tahrip edilmiş yerler, bozkırlar, nadas tarlaları, kumluklar gibi yerlerde yetişirler.


Türkçe literatürde genellikle Kırsenet olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde boğa dikeni, yer kestanesi, deve dikeni, deve elması, tengel dikeni veya sütlükengel olarak bilinir. Bilimsel olarak Eryngium campestre L. şeklinde tanımlanır.

Eryngium etimolojisi

Eryngium cins adı Eski Yunancada `deniz ile ilgili kutsal şey` anlamına gelen ἠρύγγιον (ērúngion) kelimesinden türetilmiştir. Bazı kaynaklar ise eryngium cins adının Yunanca hruggion kelimesinden türetildiğini belirtmektedirler; hruggion bir bitki biyoloğu olan Theophrastus tarafından dikenli bir bitkiye verilen isimdir. 

campestre etimolojisi

Campestre Latincede `çayır, otlak, mera´ anlamındadır; türün yetişme ortamına işaret eder. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. campestre kısaltması bilim insanı Fabián Campestre-Mezquida (2013) için kullanılmıştır. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.

Morfoloji


30-60 cm boylanabilen, çok yıllık, otsu bir türdür. Gövde genellikle tekil ve silindiriktir, orta kısmından itibaren genişçe dallanmıştır. Dip yapraklar kalıcıdır, dış hatları üçgenimsi-yumurtamsı formdadır ve 10-25 x 10-18 cm boyutlardadır, derin lobludur, her lob çoğunlukla ayrıca üç ikincil loba bölünür, loblar ve kanatlı yaprak ekseni dikenli dişlidir. Sap yaprakları daha küçüktür, orta ve üsttekiler sapı kavrayan, geniş ve iğne dikenli tabana sahiptir; çiçekli dallardakiler çoğunlukla üç parçalıdır. Çiçeklenme temmuz-eylül ayları arasında gerçekleşir. Çiçek kurulları yalancı şemsiye gibi uzanan genişçe birleşik salkım şeklindedir, sarımsı-yeşil renkte veya bazen dumanlıdır; kapitulum çok sayıdadır, yumurtamsı-küremsi formda ve 7-13 mm çaptadır. Brakte 5-6 adettir, şeritsi-mızraksı formda veya biz şeklindedir, sivri ve düzdür, tam kenarlı veya kenarlar dikenciklidir, kapitulum çapının 1.5-3 katı uzunluktadır. Brakteol tam kenarlıdır ve çanak yapraklardan uzuncadır. Mericarp tohum mızraksı ve çok keskin uçlu tomurcuk kabukları ile kaplıdır.
Türkiye'de iki varyetesi gözlenmiştir:
E. campestre var. campestre: çiçek kurulu dumanlıdır; brakte şeritsi-mızraksı, ± yassı ve 2-4 mm genişliktedir, yüzeyi belirgin ağsı damarlarlıdır, kenarları sıklıkla dikenciklidir.
E. campestre var. virens: çiçek kurulu sarımsı-yeşil renktedir; brakte şeritsi-biz şeklinde, üçgen kesitli ve genellikle 1-2 mm genişliktedir, yüzeyde fark edilmesi zor ağsı damarlar bulunur, kenar genellikle tam kenarlıdır ve dikencikli değildir.



listMaplistPiclist

Gözlemler


Eryngium campestreAkyarlar / Bodrum / Muğla
Haziran 2023 ©Serdar Ölez
Eryngium campestreDarende / Malatya
Mart 2024 ©Mustafa Gökmen
Eryngium campestreAyvaşık / Beypazarı / Ankara
Ağustos 2021 ©Serdar Ölez
Eryngium campestreSırakaya / Kahta / Adıyaman
Temmuz 2021 ©Serdar Ölez
Eryngium campestreYuvar / Siverek / Şanlıurfa
Temmuz 2021 ©Serdar Ölez
Eryngium campestreDeveci / Karakoçan / Elâzığ
Temmuz 2021 ©Serdar Ölez
Eryngium campestreİdris Dağı / Kalecik / Ankara
Ekim 2018 ©Fuat Turan
Eryngium campestreSaplı Ada / Akbük  / Muğla
2017 ©Yurdanur Akyol v.d.
Eryngium campestreArıt / Bartın
Aralık 2018 ©Bilge Tunçkol ve ark.
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan diğer E. campestre taksonları: Eryngium campestre var. campestre, Eryngium campestre var. virens
Türkiye´de doğal yayılan diğer Eryngium türleri: E.babadaghensis, E.billardieri, E.bithynicum, E.bornmuelleri, E.bourgatii, E.caeruleum, E.campestre, E.creticum, E.davisii, E.erzincanicum, E.falcatum, E.giganteum, E.glomeratum, E.ilex, E.isauricum, E.kotschyi, E.maritimum, E.palmito, E.planum, E.polycephalum, E.pseudothoriifolium, E.pyramidale, E.thorifolium, E.thyrsoideum, E.trisectum, E.wanaturi




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Çeviri: Ölez S., 2021)
  2. Kanser Savaş (2019) Boğa Dikeni - Faydası Nelerdir? Nelere İyi Gelir? (2017, December 9).  https://kansersavas.com/boga-dikeni-eryngium-campestre.html
  3. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  4. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  5. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  6. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)