Linaria kurdica

Kahta / Adıyaman - Temmuz 2021 © Serdar Ölez

Gözlem bildir

Sarı nevruzotu

Plantaginaceae / Linaria / Linaria kurdica

Sarınevruzotu (Linaria kurdica) Sinirotugiller (Plantaginaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Antalya, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 800-240 m yükseklikler arasında; çalılıklarda, kayalık yamaçlarda, dağlık bozkırlarda, nadas tarlalarında ve kenarlarında gözlemlenebilirler.

Türkçe literatürde genellikle Sarınevruzotu olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde dağ nevruzotu, çizgili nevruzotu, tüylü nevruzotu veya körpe nevruzotu olarak bilinir. Bilimsel olarak Linaria kurdica Boiss. & Hohen. şeklinde tanımlanır. Linaria cins adı Latincede ΄keten üreten΄ anlamındadır, bu da ΄keten΄ anlamındaki linum kelimesinden tretilmiştir; keten bitkisi ile yapraklarının benzerliğine atıfta bulunur. Kurdica tür adı coğrafi yetişme bölgesine veya türün ilk tespitinin yapıldığı bölgeye işaret eder; türün Türkiye΄nin güneydoğusunda, İran, Irak ve Suriyenin kuzeyine atıfta bulunur. Kısaltmalar arasında yer alan & işareti, bu bilim insanlarının bitki hakkındaki makaleyi birlikte yayınladılarını belirtir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Boiss. kısaltması bilim insanı Pierre Edmond Boissier (1810-1885) için kullanılmıştır; Boissier İsviçreli botanikçi, kâşif ve matematikçidir; Türkiye´den ve birçok başka ülkeden ve bölgeden bitki örnekleri toplamıştır; çok sayıda bitki cinsini ilk defa Boissier tanımlamıştır. Hohen. kısaltması bilim insanı Rudolph Friedrich Hohenacker (1798-1874) için kullanılmıştır; Hohenacker Alman botanikçi ve misyonerdir.

Morfoloji

30-90 cm boylanabilen, çok yıllık, çok değişken özelliklerde, otsu bir türdür. Gövdeler dik gelişir, gürbüz veya narin olabilir, birleşik salkım şeklinde dallanabilir veya basit gövde oluşturabilir, yoğun yapraklıdır. Orta yapraklar yumurtamsı, mızraksı veya şeritsi formda ve 30-60 x 1-25 mm boyutlardadır, çok keskin veya sivri uçludur, taban sapı kavramaz; yüzey 1-5 damarlıdır ve dumanlı görünümdedir; kalındır. Çiçeklenme temmuz-ağustos ayları arasında gerçekleşir. Çiçek kurulu çok yoğundur ve 5-12 cm boydadır. Brakte mızraksıdır, genellikle çiçek sapından uzuncadır, sıklıkla aşağı büküktür. Çiçek sapı (meyveden önce) 1-2 mm uzunlukta ve narindir. Çanak lobları 2-4 mm uzunlukta ve yumurtamsı, dikdörtgenimsi veya mızraksı formdadır; uç kısımlar küt veya keskindir; kenarlar zarsıdır; yüzey tüysüz, havlı, kaba tüylü, ülgerli veya kirpikli olabilir, tüyler salgısızdır ancak nadiren salgılı tüylüdür. Taç parlak veya bazen kirli sarı renktedir, üzerinde eflatun rengi veya kahverengi damarlar bulunabilir, 8-13 mm uzunluktadır, yarı boya kadar iki dudaklıdır; mahmuz 5-10 mm uzunluktadır, aşağı yöneliktir, düz veya ± kıvrımsız olabilir. Kapsül meyve 4-6 mm uzunluktadır ve çanaktan uzuncadır; üst kısmı kısa havlıdır. Tohumlar kanatlı, 2-2.5 mm boyda ve tabla kısmı biraz siğillidir. Türkiye´de beş taksonu gözlemlenebilir:

1. Çanak loblar kaba tüylü veya beyaz-kaba tüylü, herzaman küt uçlu, 2-3 mm

2. Çanak kırılgan kaba tüylü, tüyler yüzeyi tamaman kaplamaz; taç sarı, sıklıkla menekşe rengi-damarlı ...subsp. pycnophylla

2. Çanak yoğun beyaz-kaba tüylü, kar beyazı; taç açık sarı ...subsp. eriocalyx

1. Çanak loblar tüysüz, eser miktarda kısa havlı veya sadece kirpikli, keskin uçlu veya küt uçlu, 2-4 mm

3. Orta yapraklar şeritsi veya şeritsi-mızraksı, sadece 1-4 mm geniş, 1 damarlı; taç sarı, menekşe rengi damarlar var veya yok ...subsp. araratica

3. Orta yapraklar yumurtamsı eliptik veya hemen hemen mızraksı, 7-20 mm geniş, 3-5 damarlı

4. Çanak loblar yumurtamsı veya mızraksı, ± keskin uçlu, 3-4 mm; taç açık sarı ve bazen menekşe rengi-damarlı ...subsp. kurdica

4. Çanak loblar yumurtamsı veya yumurtamsı-dikdörtgenimsi, küt uçlu, 2-3 mm; taç kirli sarı, sıklıkla kahverengi-damarlı ...subsp. aucheri

Gözlemler

Türkiye´de doğal yayılan diğer L. kurdica taksonları: Linaria kurdica subsp. araratica, Linaria kurdica subsp. aucheri, Linaria kurdica subsp. eriocalyx, Linaria kurdica subsp. kurdica, Linaria kurdica subsp. pycnophylla
Türkiye´de doğal yayılan diğer Linaria türleri: L.antilibanotica, L.armeniaca, L.bipartita, L.chalepensis, L.confertiflora, L.corifolia, L.dalmatica, L.dumanii, L.genistifolia, L.grandiflora, L.iconia, L.kurdica, L.micrantha, L.odora, L.pelisseriana, L.pyramidata, L.repens, L.simplex, L.sintenisii, L.turcica, L.vulgaris

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2023)
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Linaria etimolojisi

kurdica etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler