floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Linaria kurdica
 
Kahta / Adıyaman - Temmuz 2021 © Serdar Ölez
Linaria kurdicaLinaria kurdicaLinaria kurdicaLinaria kurdicaLinaria kurdicaLinaria kurdicaphotos
Gözlem bildir
Sarı nevruzotu
Plantaginaceae / Linaria / Linaria kurdica
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Sarınevruzotu (Linaria kurdica) Sinirotugiller (Plantaginaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Antalya, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 800-240 m yükseklikler arasında; çalılıklarda, kayalık yamaçlarda, dağlık bozkırlarda, nadas tarlalarında ve kenarlarında gözlemlenebilirler.

Türkçe literatürde genellikle Sarınevruzotu olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde dağ nevruzotu, çizgili nevruzotu, tüylü nevruzotu veya körpe nevruzotu olarak bilinir. Bilimsel olarak Linaria kurdica Boiss. & Hohen. şeklinde tanımlanır.

Linaria etimolojisi

Linaria cins adı Latincede ΄keten üreten΄ anlamındadır, bu da ΄keten΄ anlamındaki linum kelimesinden tretilmiştir; keten bitkisi ile yapraklarının benzerliğine atıfta bulunur.

kurdica etimolojisi

Kurdica tür adı coğrafi yetişme bölgesine veya türün ilk tespitinin yapıldığı bölgeye işaret eder; türün Türkiye΄nin güneydoğusunda, İran, Irak ve Suriyenin kuzeyine atıfta bulunur.  Kısaltmalar arasında yer alan & işareti, bu bilim insanlarının bitki hakkındaki makaleyi birlikte yayınladılarını belirtir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Boiss. kısaltması bilim insanı Pierre Edmond Boissier (1810-1885) için kullanılmıştır; Boissier İsviçreli botanikçi, kâşif ve matematikçidir; Türkiye´den ve birçok başka ülkeden ve bölgeden bitki örnekleri toplamıştır; çok sayıda bitki cinsini ilk defa Boissier tanımlamıştır. Hohen. kısaltması bilim insanı Rudolph Friedrich Hohenacker (1798-1874) için kullanılmıştır; Hohenacker Alman botanikçi ve misyonerdir.

Morfoloji


30-90 cm boylanabilen, çok yıllık, çok değişken özelliklerde, otsu bir türdür. Gövdeler dik gelişir, gürbüz veya narin olabilir, birleşik salkım şeklinde dallanabilir veya basit gövde oluşturabilir, yoğun yapraklıdır. Orta yapraklar yumurtamsı, mızraksı veya şeritsi formda ve 30-60 x 1-25 mm boyutlardadır, çok keskin veya sivri uçludur, taban sapı kavramaz; yüzey 1-5 damarlıdır ve dumanlı görünümdedir; kalındır. Çiçeklenme temmuz-ağustos ayları arasında gerçekleşir. Çiçek kurulu çok yoğundur ve 5-12 cm boydadır. Brakte mızraksıdır, genellikle çiçek sapından uzuncadır, sıklıkla aşağı büküktür. Çiçek sapı (meyveden önce) 1-2 mm uzunlukta ve narindir. Çanak lobları 2-4 mm uzunlukta ve yumurtamsı, dikdörtgenimsi veya mızraksı formdadır; uç kısımlar küt veya keskindir; kenarlar zarsıdır; yüzey tüysüz, havlı, kaba tüylü, ülgerli veya kirpikli olabilir, tüyler salgısızdır ancak nadiren salgılı tüylüdür. Taç parlak veya bazen kirli sarı renktedir, üzerinde eflatun rengi veya kahverengi damarlar bulunabilir, 8-13 mm uzunluktadır, yarı boya kadar iki dudaklıdır; mahmuz 5-10 mm uzunluktadır, aşağı yöneliktir, düz veya ± kıvrımsız olabilir. Kapsül meyve 4-6 mm uzunluktadır ve çanaktan uzuncadır; üst kısmı kısa havlıdır. Tohumlar kanatlı, 2-2.5 mm boyda ve tabla kısmı biraz siğillidir. Türkiye´de beş taksonu gözlemlenebilir:

1. Çanak loblar kaba tüylü veya beyaz-kaba tüylü, herzaman küt uçlu, 2-3 mm

2. Çanak kırılgan kaba tüylü, tüyler yüzeyi tamaman kaplamaz; taç sarı, sıklıkla menekşe rengi-damarlı ...subsp. pycnophylla

2. Çanak yoğun beyaz-kaba tüylü, kar beyazı; taç açık sarı ...subsp. eriocalyx

1. Çanak loblar tüysüz, eser miktarda kısa havlı veya sadece kirpikli, keskin uçlu veya küt uçlu, 2-4 mm

3. Orta yapraklar şeritsi veya şeritsi-mızraksı, sadece 1-4 mm geniş, 1 damarlı; taç sarı, menekşe rengi damarlar var veya yok ...subsp. araratica

3. Orta yapraklar yumurtamsı eliptik veya hemen hemen mızraksı, 7-20 mm geniş, 3-5 damarlı

4. Çanak loblar yumurtamsı veya mızraksı, ± keskin uçlu, 3-4 mm; taç açık sarı ve bazen menekşe rengi-damarlı ...subsp. kurdica

4. Çanak loblar yumurtamsı veya yumurtamsı-dikdörtgenimsi, küt uçlu, 2-3 mm; taç kirli sarı, sıklıkla kahverengi-damarlı ...subsp. aucheri



listMaplistPiclist

Gözlemler


Linaria kurdicaTurnadere / Pülümür / Tunceli
Haziran 2022 ©Salih Usta
Linaria kurdicaKahta / Adıyaman
Temmuz 2021 ©Serdar Ölez
Linaria kurdicaPülümür / Tunceli
Mayıs 2020 ©Metin Armağan
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan L. kurdica taksonları: Linaria kurdica subsp. araratica, Linaria kurdica subsp. aucheri, Linaria kurdica subsp. eriocalyx, Linaria kurdica subsp. kurdica, Linaria kurdica subsp. pycnophylla
Türkiye´de doğal yayılan Linaria türleri: L.antilibanotica, L.armeniaca, L.bipartita, L.chalepensis, L.confertiflora, L.corifolia, L.dalmatica, L.dumanii, L.genistifolia, L.grandiflora, L.iconia, L.kurdica, L.micrantha, L.odora, L.pelisseriana, L.pyramidata, L.repens, L.simplex, L.sintenisii, L.turcica, L.vulgaris




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2023)
  2. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  3. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  4. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  5. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)