floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Crocus olivieri
 
Yayalar / Kahramankazan / Ankara - Nisan 2022 © Serdar Ölez
Crocus olivieriCrocus olivieriCrocus olivieriCrocus olivieriCrocus olivieri
Gözlem bildir
Hırçın çiğdem
Iridaceae / Crocus / Crocus olivieri
mapmapmapmapmapmapmapmap
Hırçınçiğdem (Crocus olivieri) Süsengiller (Iridaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Batı Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir.

Türkçe literatürde genellikle Hırçınçiğdem olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde koru çiğdemi veya istanbul çiğdemi olarak bilinir. Bilimsel olarak Crocus olivieri J.Gay şeklinde tanımlanır.

Crocus etimolojisi

Crocus Yunanca krokos (κρόκος) kelimesinden türetilmiştir; krokos muhtemelen, safran/safran sarı/zerdeçal anlamına gelen İbranice karkōm (כרכום), Aramık kurkama (ܟܟܘܪܟܟܡܡܐ ) ve Arapça kurkum (كركم) kelimelerinden birinden türemiştir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. J.Gay kısaltması bilim insanı Jaques Étienne Gay (1786-1864) için kullanılmıştır; Gay İsviçreli-Fransız bitki bilimci, koleksiyoner ve taksonomisttir.

Morfoloji


Soğanlı bir türdür. Çiçek soğanı gömleği zarsı dokudadır, tabanda kaba ve paralel (yukarıdan aşağı) lifler halinde ayrılır veya bütün ve kaba lifli olabilir. Yapraklar 1-4 adet olabilir, 2-5 mm genişliktedir ve çiçeklenme ile eşzamanlı görülür. Çiçeklenme şubat-nisan ayları arasında gerçekleşir. Çiçek tomurcuğu tabanında zarsı yaprak (prophyll) bulunmaz. Brakteol mevcuttur, brakteye eşit veya hafifçe daha küçüktür. Çiçek boynu sarı, tüysüz veya havlıdır; dilimler 1.5-3.5 x 0.4-1.2 cm boyutlarda, küt veya sivrimsi uçlu ve sarı-portakal rengidir, dışta kalanların dış yüzeyleri bazen şeritli veya geçişli kahverengimsi veya eflatunumsu olabilir. Sapçıklar 3-7 mm uzunlukta ve sarı renktedir, tüysüzdür; ercikler 6-15 mm uzunlukta ve sarı renktedir. Boyuncuk 6-15 narin sarı-portakal rengi parçaya bölünür. Türkiye΄de üç alttürü tespit edilmiştir; bunların ayrımları şu şekildedir:

C.olivieri subsp. istanbulensis: çiçek soğanı gömleği tam ve kaba liflidir, lifler uç kısımda sıklıkla zayıfça ağsıdır.

C.olivieri subsp. olivieri: çiçek soğanı gömlek zarsıdır, tabanda üçgenimsi şeritler veya paralel lifler halinde bölünür; çiçek örtüsü dış dilimleri genellikle lekesiz/izsizdir; boyuncuk ~ 6 parçaya bölünmüştür.

C.olivieri subsp. balansae: çiçek soğanı gömlek zarsıdır, tabanda üçgenimsi şeritler veya paralel lifler halinde bölünür; çiçek örtüsü dış dilimlerinde genellikle kahverengi çizgiler veya renk geçişleri bulunur; boyuncuk 12-15 parçaya bölünmüştür.



listMaplistPiclist

Gözlemler


Crocus olivieriOvacık / Çubuk / Ankara
Nisan 2022 ©Serdar Ölez
Crocus olivieriYayalar / Kahramankazan / Ankara
Nisan 2022 ©Serdar Ölez
Crocus olivieriKarataş / Çubuk / Ankara
Nisan 2022 ©Serdar Ölez
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan C. olivieri taksonları: Crocus olivieri subsp. balansae, Crocus olivieri subsp. istanbulensis, Crocus olivieri subsp. olivieri
Türkiye´de doğal yayılan Crocus türleri: C.abantensis, C.adanensis, C.aerius, C.ancyrensis, C.antalyensis, C.asumaniae, C.baytopiorum, C.beydaglarensis, C.biflorus, C.boissieri, C.cancellatus, C.candidus, C.chrysanthus, C.danfordiae, C.fauseri, C.flavus, C.fleischeri, C.gargaricus, C.graveolens, C.karduchorum, C.kerndorffiorum, C.kotschyanus, C.leichtlinii, C.lydius, C.mathewii, C.minutus, C.nerimaniae, C.olivieri, C.pallasii, C.paschei, C.pestalozzae, C.pulchellus, C.reticulatus, C.roseoviolaceus, C.sativus, C.scharojanii, C.sieheanus, C.speciosus, C.vallicola, C.wattiorum, C.yakarianus




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2022)
  2. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  3. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  4. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  5. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)