Crocus kotschyanus

Sarıgül / Pülümür / Tunceli - Eylül 2019 © Mustafa Gökmen

Gözlem bildir

Gezginçiğdem

Iridaceae / Crocus / Crocus kotschyanus

Gezginçiğdem (Crocus kotschyanus) Süsengiller (Iridaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Doğu Karadeniz, Yukarı Kızılırmak, Yukarı Fırat, Hakkari, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 1100-3100 m yükseklikler arasında; kısa çimenlik, açık taşlık alanlar ve seyrek çalılıklarda gözlemlenebilir.

Bilimsel olarak Crocus kotschyanus K.Koch şeklinde tanımlanır. Crocus Yunanca krokos (κρόκος) kelimesinden türetilmiştir; krokos muhtemelen, safran/safran sarı/zerdeçal anlamına gelen İbranice karkōm (כרכום), Aramık kurkama (ܟܟܘܪܟܟܡܡܐ ) ve Arapça kurkum (كركم) kelimelerinden birinden türemiştir. Kotschyanus adı Karl Georg Theodor Kotschy (1813-1866)`ye ithafen adlandırılmıştır. Kotschy Avusturyalı bir botanikçi ve seçkin bir bitki kaşifidir; baklagiller ailesinden Kotschya bitki cinsi onun onuruna adlandırılmıştır; Anadolu΄da da bitki araştırma çalışmaları gerçekleştirmiştir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. K.Koch kısaltması bilim insanı Karl(Carl) Heinrich Emil (Ludwig) Koch (1809-1879) için kullanılmıştır.

Morfoloji

Çiçek soğanı dikey veya yatıktır; gömlek çok ince zarsıdır, tabanda paralel liflidir, uç kısım anastomozdur. Yapraklar 4-6 adet, 1.5-4 mm genişliktedir, çiçeklenmeden sonra belirir. Çiçek tomurcuğunun tabanındaki zarsı yaprak (iridiceae) mevcuttur. Brakteol mevcuttur, braktenin içine tamamen gömülü ve ondan daha küçüktür. Boyun beyazımsı veya sarımsı, tüysüz veya havlıdır; periant dilimler 1.6-4.3 x 0.5-1.8 cm, yuvarlağımsı, küt uçlu, sivrimsi veya belirgin şekilde sivri uçludur, iç kısmı leylak rengi-mavi veya krem-beyaz renktedir ve dip kısımlarında iki sarı leke bulunur, sıklıkla daha koyu eflatun paralel damarlıdır. Sapçıklar 3-8.5 mm, beyaz veya soluk sarı renktedir, tabanda tüysüz veya kabarcıklıdır; başçıklar 0.9-2 cm, beyaz, krem rengi veya soluk sarıdır. Boyuncuk 3-birkaç narin sarı dala bölünmüştür.

Türkiye´de farklı taksonları gözlenmiştir:

1. Çiçekler beyaz veya nadiren soluk leylak rengi, boyun tüysüz; çiçek soğanı yatık …subsp. suworowianus

1. Çiçekler leylak rengi, boyun tüysüz veya havlı; çiçek soğanı yatık veya dik

2. Çiçek soğanı dik ...subsp. kotschyanus

2. Çiçek soğanı yatık

3. Boyun tüysüz; periant segmentleri ters yumurtamsı veya ters mızraksı ...subsp. cappadocicus

3. Boyun açıkça havlı; periant segmentleri ters-malamsı (köşeli yumurtamsı) ...subsp. hakkariensis

Gözlemler

Türkiye´de doğal yayılan diğer C. kotschyanus taksonları: Crocus kotschyanus subsp. hakkariensis, Crocus kotschyanus subsp. kotschyanus, Crocus kotschyanus subsp. suworowianus
Türkiye´de doğal yayılan diğer Crocus türleri: C.abantensis, C.adanensis, C.aerius, C.ancyrensis, C.antalyensis, C.asumaniae, C.baytopiorum, C.beydaglarensis, C.biflorus, C.boissieri, C.cancellatus, C.candidus, C.cappadocicus, C.chrysanthus, C.danfordiae, C.fauseri, C.flavus, C.fleischeri, C.gargaricus, C.graveolens, C.karduchorum, C.kerndorffiorum, C.kotschyanus, C.leichtlinii, C.lydius, C.mathewii, C.minutus, C.nerimaniae, C.olivieri, C.pallasii, C.paschei, C.pestalozzae, C.pulchellus, C.reticulatus, C.roseoviolaceus, C.sativus, C.scharojanii, C.sieheanus, C.speciosus, C.vallicola, C.wattiorum, C.yakarianus

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2023)
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Sayfaya atıf metni: Crocus kotschyanus. florꜳnatolica içinde. Erişim tarihi Aralık 22, 2024, Erişim adresi http://floranatolica.com/eukaria/gui/species.php?ID=Crocus-kotschyanus
Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Crocus etimolojisi

kotschyanus etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler