floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Crocus kotschyanus
 
Sarıgül / Pülümür / Tunceli - Eylül 2019 © Mustafa Gökmen
Crocus kotschyanusCrocus kotschyanusCrocus kotschyanus
Gözlem bildir
Gezginçiğdem
Iridaceae / Crocus / Crocus kotschyanus
mapmapmapmapmapmap
Gezginçiğdem (Crocus kotschyanus) Süsengiller (Iridaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Doğu Karadeniz, Yukarı Kızılırmak, Yukarı Fırat, Hakkari, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 1100-3100 m yükseklikler arasında; kısa çimenlik, açık taşlık alanlar ve seyrek çalılıklarda gözlemlenebilir.

Bilimsel olarak Crocus kotschyanus K.Koch şeklinde tanımlanır.

Crocus etimolojisi

Crocus Yunanca krokos (κρόκος) kelimesinden türetilmiştir; krokos muhtemelen, safran/safran sarı/zerdeçal anlamına gelen İbranice karkōm (כרכום), Aramık kurkama (ܟܟܘܪܟܟܡܡܐ ) ve Arapça kurkum (كركم) kelimelerinden birinden türemiştir.

kotschyanus etimolojisi

Kotschyanus adı Karl Georg Theodor Kotschy (1813-1866)`ye ithafen adlandırılmıştır. Kotschy Avusturyalı bir botanikçi ve seçkin bir bitki kaşifidir; baklagiller ailesinden Kotschya bitki cinsi onun onuruna adlandırılmıştır; Anadolu΄da da bitki araştırma çalışmaları gerçekleştirmiştir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. K.Koch kısaltması bilim insanı Karl(Carl) Heinrich Emil (Ludwig) Koch (1809-1879) için kullanılmıştır.

Morfoloji


Çiçek soğanı dikey veya yatıktır; gömlek çok ince zarsıdır, tabanda paralel liflidir, uç kısım anastomozdur. Yapraklar 4-6 adet, 1.5-4 mm genişliktedir, çiçeklenmeden sonra belirir. Çiçek tomurcuğunun tabanındaki zarsı yaprak (iridiceae) mevcuttur. Brakteol mevcuttur, braktenin içine tamamen gömülü ve ondan daha küçüktür. Boyun beyazımsı veya sarımsı, tüysüz veya havlıdır; periant dilimler 1.6-4.3 x 0.5-1.8 cm, yuvarlağımsı, küt uçlu, sivrimsi veya belirgin şekilde sivri uçludur, iç kısmı leylak rengi-mavi veya krem-beyaz renktedir ve dip kısımlarında iki sarı leke bulunur, sıklıkla daha koyu eflatun paralel damarlıdır. Sapçıklar 3-8.5 mm, beyaz veya soluk sarı renktedir, tabanda tüysüz veya kabarcıklıdır; başçıklar 0.9-2 cm, beyaz, krem rengi veya soluk sarıdır. Boyuncuk 3-birkaç narin sarı dala bölünmüştür.

Türkiye´de farklı taksonları gözlenmiştir:

1. Çiçekler beyaz veya nadiren soluk leylak rengi, boyun tüysüz; çiçek soğanı yatık …subsp. suworowianus

1. Çiçekler leylak rengi, boyun tüysüz veya havlı; çiçek soğanı yatık veya dik

2. Çiçek soğanı dik ...subsp. kotschyanus

2. Çiçek soğanı yatık

3. Boyun tüysüz; periant segmentleri ters yumurtamsı veya ters mızraksı ...subsp. cappadocicus

3. Boyun açıkça havlı; periant segmentleri ters-malamsı (köşeli yumurtamsı) ...subsp. hakkariensis



listMaplistPiclist

Gözlemler


Crocus kotschyanusSarıgül / Pülümür / Tunceli
Eylül 2019 ©Mustafa Gökmen
Crocus kotschyanusPülümür / Tunceli
1965 ©PH Davis ve ark.
Crocus kotschyanusPülümür / Tunceli
Haziran 2018 ©Metin Armağan
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan C. kotschyanus taksonları: Crocus kotschyanus subsp. cappadocicus, Crocus kotschyanus subsp. hakkariensis, Crocus kotschyanus subsp. kotschyanus, Crocus kotschyanus subsp. suworowianus
Türkiye´de doğal yayılan Crocus türleri: C.abantensis, C.adanensis, C.aerius, C.ancyrensis, C.antalyensis, C.asumaniae, C.baytopiorum, C.beydaglarensis, C.biflorus, C.boissieri, C.cancellatus, C.candidus, C.chrysanthus, C.danfordiae, C.fauseri, C.flavus, C.fleischeri, C.gargaricus, C.graveolens, C.karduchorum, C.kerndorffiorum, C.kotschyanus, C.leichtlinii, C.lydius, C.mathewii, C.minutus, C.nerimaniae, C.olivieri, C.pallasii, C.paschei, C.pestalozzae, C.pulchellus, C.reticulatus, C.roseoviolaceus, C.sativus, C.scharojanii, C.sieheanus, C.speciosus, C.vallicola, C.wattiorum, C.yakarianus




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2023)
  2. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  3. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  4. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  5. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)