Crocus olivieri

Yayalar / Kahramankazan / Ankara - Nisan 2022 © Serdar Ölez

Gözlem bildir

Hırçın çiğdem

Iridaceae / Crocus / Crocus olivieri

Hırçın çiğdem (Crocus olivieri) Süsengiller (Iridaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Batı Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir.

Türkçe literatürde genellikle Hırçın çiğdem olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde koru çiğdemi veya istanbul çiğdemi olarak bilinir. Bilimsel olarak Crocus olivieri J.Gay şeklinde tanımlanır. Crocus Yunanca krokos (κρόκος) kelimesinden türetilmiştir; krokos muhtemelen, safran/safran sarı/zerdeçal anlamına gelen İbranice karkōm (כרכום), Aramık kurkama (ܟܟܘܪܟܟܡܡܐ ) ve Arapça kurkum (كركم) kelimelerinden birinden türemiştir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. J.Gay kısaltması bilim insanı Jaques Étienne Gay (1786-1864) için kullanılmıştır; Gay İsviçreli-Fransız bitki bilimci, koleksiyoner ve taksonomisttir.

Morfoloji

Soğanlı bir türdür. Çiçek soğanı gömleği zarsı dokudadır, tabanda kaba ve paralel (yukarıdan aşağı) lifler halinde ayrılır veya bütün ve kaba lifli olabilir. Yapraklar 1-4 adet olabilir, 2-5 mm genişliktedir ve çiçeklenme ile eşzamanlı görülür. Çiçeklenme şubat-nisan ayları arasında gerçekleşir. Çiçek tomurcuğu tabanında zarsı yaprak (prophyll) bulunmaz. Brakteol mevcuttur, brakteye eşit veya hafifçe daha küçüktür. Çiçek boynu sarı, tüysüz veya havlıdır; dilimler 1.5-3.5 x 0.4-1.2 cm boyutlarda, küt veya sivrimsi uçlu ve sarı-portakal rengidir, dışta kalanların dış yüzeyleri bazen şeritli veya geçişli kahverengimsi veya eflatunumsu olabilir. Sapçıklar 3-7 mm uzunlukta ve sarı renktedir, tüysüzdür; ercikler 6-15 mm uzunlukta ve sarı renktedir. Boyuncuk 6-15 narin sarı-portakal rengi parçaya bölünür. Türkiye΄de üç alttürü tespit edilmiştir; bunların ayrımları şu şekildedir:

C.olivieri subsp. istanbulensis: çiçek soğanı gömleği tam ve kaba liflidir, lifler uç kısımda sıklıkla zayıfça ağsıdır.

C.olivieri subsp. olivieri: çiçek soğanı gömlek zarsıdır, tabanda üçgenimsi şeritler veya paralel lifler halinde bölünür; çiçek örtüsü dış dilimleri genellikle lekesiz/izsizdir; boyuncuk ~ 6 parçaya bölünmüştür.

C.olivieri subsp. balansae: çiçek soğanı gömlek zarsıdır, tabanda üçgenimsi şeritler veya paralel lifler halinde bölünür; çiçek örtüsü dış dilimlerinde genellikle kahverengi çizgiler veya renk geçişleri bulunur; boyuncuk 12-15 parçaya bölünmüştür.

Gözlemler

Türkiye´de doğal yayılan diğer C. olivieri taksonları: Crocus olivieri subsp. balansae, Crocus olivieri subsp. istanbulensis, Crocus olivieri subsp. olivieri
Türkiye´de doğal yayılan diğer Crocus türleri: C.abantensis, C.adanensis, C.aerius, C.ancyrensis, C.antalyensis, C.asumaniae, C.baytopiorum, C.beydaglarensis, C.biflorus, C.boissieri, C.cancellatus, C.candidus, C.cappadocicus, C.chrysanthus, C.danfordiae, C.fauseri, C.flavus, C.fleischeri, C.gargaricus, C.graveolens, C.karduchorum, C.kerndorffiorum, C.kotschyanus, C.leichtlinii, C.lydius, C.mathewii, C.minutus, C.nerimaniae, C.olivieri, C.pallasii, C.paschei, C.pestalozzae, C.pulchellus, C.reticulatus, C.roseoviolaceus, C.sativus, C.scharojanii, C.sieheanus, C.speciosus, C.vallicola, C.wattiorum, C.yakarianus

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2022)
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Sayfaya atıf metni: Crocus olivieri. florꜳnatolica içinde. Erişim tarihi Aralık 22, 2024, Erişim adresi http://floranatolica.com/eukaria/gui/species.php?ID=Crocus-olivieri
Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Crocus etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler