floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Muscari armeniacum
 
Kıbrısköy / Mamak / Ankara - Nisan 2020 © Serdar Ölez
Muscari armeniacumMuscari armeniacumMuscari armeniacumMuscari armeniacumMuscari armeniacumMuscari armeniacumphotos
Gözlem bildir
Dağ sümbülü
Asparagaceae / Muscari / Muscari armeniacum
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Gâvurbaşı (Muscari armeniacum) Kuşkonmazgiller (Asparagaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Ergene, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Antalya, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 2750 m yükseklikler arasında; kireçtaşı yamaçlar, taşlık alanlar, bazen serpantin veya şist alanlarda; sıklıkla ardıç veya kızıçam ormanlarında, veya meşe, sarıçam koruluklarında; friganalar, meralar veya kumullarda yayılış gösterir.

Türkçe literatürde genellikle Gâvurbaşı olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde arap sümbülü, müşkürüm, gavurbaşı veya üzüm sümbülü olarak bilinir. Bilimsel olarak Muscari armeniacum Leichtlin ex Baker şeklinde tanımlanır.

Muscari etimolojisi

Muscari cins adı Latinceden alınmıştır; misk anlamındaki Yunanca μόσχαρι (móschari), Bizans Yunancası μόσκος`dan (móskos) kelimesinden türetilmiştir; cinsin kokusuna atıfta bulunur. ex kısaltması, bu kısaltmayı takip eden ismin bu türü kabul görür şekilde yayınladığı ancak bunu `ex´ kısaltmasından önce gelen yayıncının kabul görmeyen açıklamalarına dayandırdığını belirtir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Leichtlin kısaltması bilim insanı Maximilian Leichtlin (1831-1910) için kullanılmıştır. Baker kısaltması bilim insanı John Gilbert Baker (1834-1920) için kullanılmıştır.

Morfoloji


Soğanı 1-2.5 cm çaptadır; sürgünlü veya sürgünsüz olabilir. Yapraklar (2-) 3-5 (-7) adet, şeritsi veya hemen hemen şeritsi-mızraksı veya nadiren şeritsi-eliptik formda ve 10-30 cm × 1-5 (-10) mm boyutlardadır, üst yüzey yeşildir ve beyaz çizgi bulunmaz. Çiçeklenme mart-mayıs ayları arasında, nadiren haziran ayında da gerçekleşir. Yapraksız çiçek sapı 10-40 cm uzunluktadır. Çiçek salkımı yoğun veya çok yoğundur, yumurtamsı veya silindirik formda ve 1.5-4 × 1-1.5 cm boyutlardadır, meyve zamanı daha da uzar ve seyrekleşir; çiçekler kiremitvari dizilidir. Üreyimli çiçeklerin taban kısmı dar yumurta biçiminde veya dikdörtgenimsi-testi biçiminde ve 3.5-5.5 × 2-3 mm boyutlardadır, gök mavidir veya menekşe rengine çalar, uca doğru büzüktür; loblar 0.5-1 mm uzunlukta, beyaz veya tüpten daha soluk renktedir, nadiren tüple aynı renktedir. Ercikler iki sıralıdır ve tüpün orta ve yukarısına ilişiktir. Kısır çiçekler birkaç adettir, soluk ve tek renktir. Kapsül meyve ters yumurtamsı-dairemsi formda ve 4-6 × 4-7 mm boyutlardadır, az-çok belirgin kenarlıdır. Tohumlar 1.8−2.2 mm çaptadır.



listMaplistPiclist

Gözlemler


Muscari armeniacumKırklar / Pülümür / Tunceli
Haziran 2022 ©Mustafa Gökmen
Muscari armeniacumKıbrısköy / Mamak / Ankara
Nisan 2020 ©Serdar Ölez
Muscari armeniacumKıbrıs / Mamak / Ankara
Aralık 2019 ©Serdar Aslan vd.
Muscari armeniacumAnkara
Aralık 2015 ©İsmail Eker vd.
Muscari armeniacumUlus / Bartın
Aralık 2018 ©Bilge Tunçkol ve ark.
Muscari armeniacumKüre / Kastamonu
Ekim 2022 ©Bilge Tunçkol ve ark.
Muscari armeniacumKavaklı / Yenice / Karabük
Aralık 2019 ©Ahmet Aytekin ve ark.
Muscari armeniacumPülümür / Tunceli
Haziran 2018 ©Metin Armağan
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan Muscari türleri: M.adilii, M.anatolicum, M.armeniacum, M.artvinense, M.atillae, M.aucheri, M.azureum, M.babachii, M.bourgaei, M.caucasicum, M.coeleste, M.comosum, M.discolor, M.elmasii, M.erdalii, M.erzincanicum, M.inconstrictum, M.kerkis, M.latifolium, M.longipes, M.macbeathianum, M.macrocarpum, M.massayanum, M.microstomum, M.mirum, M.neglectum, M.parviflorum, M.racemosum, M.sandrasicum, M.savranii, M.serpentinicum, M.sivrihisardaghlarensis, M.tenuiflorum, M.turcicum, M.tuzgoluensis, M.ufukii, M.vuralii, M.weissii




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2022)
  2. Aslan, Serdar & Vural, Mecit. (2009). Kıbrıs Köyü Vadisi (Mamak-Ankara, Türkiye) florası. BioDiCon. 2. 34 - 64.
  3. Eker, İ. & Kandemir, A. (2020). Muscari sintenisii Freyn (Asparagaceae)’nin Taksonomik Dirilişi ve Türün Lektotipifikasyonu . Bağbahçe Bilim Dergisi , 7 (3) , 12-24 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/bagbahce/issue/59039/769591
  4. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  5. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  6. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  7. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)