florꜳnatolica | Flora Anatolica, Türkiye Bitki Atlası

Kırklar / Pülümür / Tunceli - Haziran 2022 © Mustafa Gökmen

Gözlem bildir

Dağ sümbülü

Asparagaceae / Muscari / Muscari armeniacum

Gâvurbaşı (Muscari armeniacum) Kuşkonmazgiller (Asparagaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Ergene, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Antalya, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 2750 m yükseklikler arasında; kireçtaşı yamaçlar, taşlık alanlar, bazen serpantin veya şist alanlarda; sıklıkla ardıç veya kızıçam ormanlarında, veya meşe, sarıçam koruluklarında; friganalar, meralar veya kumullarda yayılış gösterir.

Türkiye genelinde Gâvurbaşı olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde arap sümbülü, müşkürüm, gavurbaşı veya üzüm sümbülü olarak bilinir. Bilimsel olarak Muscari armeniacum Leichtlin ex Baker şeklinde tanımlanır. Muscari cins adı Latinceden alınmıştır; misk anlamındaki Yunanca μόσχαρι (móschari), Bizans Yunancası μόσκος`dan (móskos) kelimesinden türetilmiştir; cinsin kokusuna atıfta bulunur. ex kısaltması, bu kısaltmayı takip eden ismin bu türü kabul görür şekilde yayınladığı ancak bunu `ex´ kısaltmasından önce gelen yayıncının kabul görmeyen açıklamalarına dayandırdığını belirtir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Leichtlin kısaltması bilim insanı Maximilian Leichtlin (1831-1910) için kullanılmıştır. Baker kısaltması bilim insanı John Gilbert Baker (1834-1920) için kullanılmıştır.

Morfoloji

Soğanı 1-2.5 cm çaptadır; sürgünlü veya sürgünsüz olabilir. Yapraklar (2-) 3-5 (-7) adet, şeritsi veya hemen hemen şeritsi-mızraksı veya nadiren şeritsi-eliptik formda ve 10-30 cm × 1-5 (-10) mm boyutlardadır, üst yüzey yeşildir ve beyaz çizgi bulunmaz. Çiçeklenme mart-mayıs ayları arasında, nadiren haziran ayında da gerçekleşir. Yapraksız çiçek sapı 10-40 cm uzunluktadır. Çiçek salkımı yoğun veya çok yoğundur, yumurtamsı veya silindirik formda ve 1.5-4 × 1-1.5 cm boyutlardadır, meyve zamanı daha da uzar ve seyrekleşir; çiçekler kiremitvari dizilidir. Üreyimli çiçeklerin taban kısmı dar yumurta biçiminde veya dikdörtgenimsi-testi biçiminde ve 3.5-5.5 × 2-3 mm boyutlardadır, gök mavidir veya menekşe rengine çalar, uca doğru büzüktür; loblar 0.5-1 mm uzunlukta, beyaz veya tüpten daha soluk renktedir, nadiren tüple aynı renktedir. Ercikler iki sıralıdır ve tüpün orta ve yukarısına ilişiktir. Kısır çiçekler birkaç adettir, soluk ve tek renktir. Kapsül meyve ters yumurtamsı-dairemsi formda ve 4-6 × 4-7 mm boyutlardadır, az-çok belirgin kenarlıdır. Tohumlar 1.8−2.2 mm çaptadır.

Gözlemler

Türkiye´de doğal yayılan Muscari türleri: M.adilii, M.anatolicum, M.armeniacum, M.artvinense, M.atillae, M.aucheri, M.azureum, M.babachii, M.bourgaei, M.caucasicum, M.coeleste, M.comosum, M.discolor, M.elmasii, M.erdalii, M.inconstrictum, M.kerkis, M.latifolium, M.longipes, M.macbeathianum, M.macrocarpum, M.massayanum, M.microstomum, M.mirum, M.neglectum, M.parviflorum, M.racemosum, M.sandrasicum, M.savranii, M.serpentinicum, M.sivrihisardaghlarensis, M.tenuiflorum, M.turcicum, M.tuzgoluensis, M.ufukii, M.vuralii, M.weissii

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2022)
Aslan, Serdar & Vural, Mecit. (2009). Kıbrıs Köyü Vadisi (Mamak-Ankara, Türkiye) florası. BioDiCon. 2. 34 - 64.
Eker, İ. & Kandemir, A. (2020). Muscari sintenisii Freyn (Asparagaceae)’nin Taksonomik Dirilişi ve Türün Lektotipifikasyonu . Bağbahçe Bilim Dergisi , 7 (3) , 12-24 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/bagbahce/issue/59039/769591
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Manifesto: Tamamen amatör bir grup tarafından hazırlanan bu sayfalar mekanlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler.
floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile korunmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir.
Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz.
Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.