Quercus robur

Eymir Gölü / Ankara - Ağustos 2015 © Serdar Ölez

Gözlem bildir

Saplı Meşe

Fagaceae / Quercus / Quercus robur

Saplımeşe (Quercus robur) Kayıngiller (Fagaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı ve Orta Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Fırat, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir.

Bilimsel olarak Quercus robur L. şeklinde tanımlanır. Quercus Latincede doğrudan `meşe` anlamındadır; muhtemelen Kelt dilinde `iyi` anlamına gelen quer ve `ağaç` anlamına gelen cuez kelimelerinin birleşiminden türetilmiştir. Robur Latincede `kırmızı, kırmızıya boyalı` anlamına gelen rōbos kelimesinden türetilmiştir; Quercus robur örneğinde ağacın kırmızımsı renkli odununa işaret eder. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.

Morfoloji

25 (-40) m’ye kadar boylanabilen, kışın yaprağını döken geniş tepeli ağaçlardır. Yaşlı gövdelerde kabuk dar boyuna düzenli şeritler halinde, derin çatlaklı ve koyu gridir. Sürgünler açık kahverengi, kırmızımtırak kahverengi, çıplaktır. Tomurcuklar en fazla 4 mm boyunda, yumurtamsı biçimde, tilki sarısı veya kırmızımtırak-kahverenginde pullarla örtülmüş olup kenarları kirpiklidir, çıplak veya hafif tüylüdür. Yaprakları ters yumurta biçiminde, en fazla 20 cm boyunda, 9 cm eninde, hemen hemen sapsız ya da kısa saplı olup tabana doğru daralır ve dip tarafında iki kulakçık bulunur. Kenarları derin ve düzensiz olarak 5-8 loplu, loplar küt uçlu, tali lopçuk nadir olarak bulunur. Yan damar sayısı 5-9, interkalar damar mevcuttur. Ayanın alt yüzü soluk mavimsi yeşil veya sarımtırak yeşil, sık veya seyrek olarak yıldız tüylü, üst yüzü canlı yeşil olup hafif tüylü veya çıplaktır. Ender olarak her iki yüzü de çıplaktır. Meyve olgunlaşması bir yılda olur. Kadeh yarıküre biçiminde, 15-20 mm çapında olup (2) 4-12 mm uzunluğunda bir sap ucunda genellikle ikili, bazen daha çok sayıda ya da tek olarak yer alır. Kadeh pulları birbiri üzerine sıkıca kapanmıştır, sadece sivri uçları serbesttir, kadeh pullarının üzeri kadife gibi tüylüdür. Kadeh palamutun 1/3-1/2 sini içine almıştır. Palamut uzun yumurta biçiminde 2-3 cm uzunluğundadır (Hedge ve Yaltırık, 1982; Yaltırık, 1984).

Ülkemizde coğrafi yayılışı ve morfolojik özellikleri ile kolayca ayrılabilen iki alttürü vardır (Yaltırık, 1984; Menitsky, 2005):

Quercus robur subsp. robur: Yapraklar hemen hemen sapsız veya çok kısa saplı (4-10 mm), lopların uzunluğu ayanın bir tarafının yarısından az, loplar arasındaki girintiler oldukça geniş, meyve sapı ince ve uzun (2-) 4-10 (-12) cm’dir. Genel coğrafi yayılışı Avrupa ve Kafkasya olup Kuzeybatı Anadolu, Trakya, Marmara, İç Anadolu ve Güney Anadolu’da Tekirdağ, Kırklareli, İstanbul, Bursa, Bolu, Kastamonu, Konya, Ankara, Niğde, Sivas, Konya, Mersin’de yaprak döken ormanlarda, yamaç eteklerinde, taban suyu yüksek düzlüklerde, dere yataklarında 100-1000 m’ler arasında küçük gruplar halinde veya tek tek serpili olarak görülür, saf meşcereler oluşturmaz (Hedge ve Yaltırık, 1982).

Quercus robur subsp. pedunculiflora Yaprak sapı 2 cm uzunluğunda, daha derin loplu ve lop oyuntuları dar, meyve kalın ve daha kısa (2-6 cm) bir sap ucunda yer alır. Genel coğrafi yayılışı Transkafkasya olup Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Tunceli, Erzincan, Bingöl, Muş, Bitlis, Van ve Hakkari’de nemli alanlarda kayalık, kireçtaşlı, yamaçlarda 1200-1800 m’ler arasında görülür (Hedge ve Yaltırık, 1982).

Gözlemler

Balıkhisar / Akyurt / Ankara
Ekim 2024 ©Serdar Ölez Quercus robur

Güzeltepe / Çankaya / Ankara
Eylül 2024 ©Serdar Ölez Quercus robur

Yapraklı / Çankırı
Aralık 2015 ©Serdar Ölez Quercus robur

Bahçelievler / Çankaya / Ankara
Mart 2023 ©Serdar Ölez Quercus robur

Dağbek / Pülümür / Tunceli
Haziran 2022 ©Serdar Ölez Quercus robur

Ciğir / Kahramankazan / Ankara
Mayıs 2022 ©Serdar Ölez Quercus robur

Kızılcahamam / Ankara
Mayıs 2022 ©Serdar Ölez Quercus robur

İymir / Kahramankazan / Ankara
Nisan 2022 ©Serdar Ölez Quercus robur

Akçaören / Kahramankazan / Ankara
Nisan 2022 ©Serdar Ölez Quercus robur

Elmadağ / Ankara
Kasım 2021 ©Serdar Ölez Quercus robur

Garipçe / Güdül / Ankara
Kasım 2021 ©Serdar Ölez Quercus robur

Aliuşağı / Şereflikoçhisar / Ankara
Ekim 2021 ©Serdar Ölez Quercus robur

Çavuş / Şereflikoçhisar / Ankara
Ekim 2021 ©Serdar Ölez Quercus robur

Toplam 23 gözlem
Tüm gözlemleri göster

IUCN Kırmızı Liste Kategorisi

DÜŞÜK RİSKLİ / LEAST CONCERN
Bu tür geniş yayılışlıdır ve nüfusu yüksektir. Yakın gelecekte tükenme riski bulunmamaktadır.
Nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin kırmızı listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından hazırlanmaktadır.

Benzer taxonlar

Türkiye´de doğal yayılan diğer Q. robur taksonları: Quercus robur subsp. pedunculiflora, Quercus robur subsp. robur
Türkiye´de doğal yayılan diğer Quercus türleri: Q.aucheri, Q.brantii, Q.cerris, Q.coccifera, Q.dalechampii, Q.frainetto, Q.hartwissiana, Q.ilex, Q.infectoria, Q.ithaburensis, Q.kotschyana, Q.libani, Q.macranthera, Q.petraea, Q.pontica, Q.pubescens, Q.robur, Q.trojana, Q.vulcanica
Gözlem bildirilen diğer Quercus türleri: Q.castaneifolia, Q.glauca, Q.nigra, Q.palustris, Q.rubra, Q.suber

Kaynaklar

Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 684s.
Hedge, I., Yaltirik, F. 1982. Quercus L. pp. 659-683 In: Davis P. H. (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands 7. – Edinburgh University Press.
Yaltırık, F. 1984. Türkiye meşeleri. Yenilik Basimevi. – Istanbul.
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Quercus etimolojisi

robur etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler

IUCN Kırmızı Liste Kategorisi