Akören / Mengen / Bolu - Ağustos 2021 © Serdar Ölez

Gözlem bildir

Sivri gelindüğmesi

Gentianaceae / Centaurium / Centaurium tenuiflorum

Incegelindüğmesi (Centaurium tenuiflorum) Gentiyangiller (Gentianaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, Antalya alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 1150 m yükseklikler arasında; kıyılardaki düzlüklerde, bataklıklarda, makilik veya nadas alanlarındaki otlar arasında yetişirler.

Türkçe literatürde genellikle Incegelindüğmesi olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde ince gelindüğmesi olarak bilinir. Bilimsel olarak Centaurium tenuiflorum (Hoffmanns. & Link) Fritsch şeklinde tanımlanır. Centaurium cins adı tıbbi özelliklerinin insan başlı bir at tarafından keşfedildiği mitolojik bir Yunan efsanesine atıfta bulunarak, insan başlı at anlamına gelen Latince Centaurus kelimesinden türetilmiştir. Tenuiflorum epiteti, ΄narin, ince hatlı΄ anlamına gelen Latince tenuitās kelimesi ile ΄çiçek΄ anlamına gelen Latince flor kelimesinin birleşiminden türetilmiştir; türün çiçeklerinin zarif görünümüne işaret eder. Parantez içerisindeki kısaltmalar bu taksonu ilk yayınlayan kişiyi/kişileri, parantez dışındakiler ise ilk yayın ardından bu taksona revizyon yapan kişi/kişileri belirtir. Kısaltmalar arasında yer alan & işareti, bu bilim insanlarının bitki hakkındaki makaleyi birlikte yayınladılarını belirtir. Hoffmanns. kısaltması bilim insanı Johann Centurius von Hoffmannsegg (1766-1849) için kullanılmıştır. Link kısaltması bilim insanı Johann Heinrich Friedrich Link (1767-1851) için kullanılmıştır. Fritsch kısaltması, türün Avussturyalı botanikçi Karl Fritsch (1864–1934) tarafından yayınlandığını belirtir. Fritsch kısaltması bilim insanı Karl Fritsch (1864-1934) için kullanılmıştır.

Morfoloji

Genellikle 5-25 cm, nadiren 50 cm΄ye kadar boylanabilen, tek yıllık, otsu bir türdür. Dip kısmında C.erythraea΄dan farklı olarak rozet yapraklanma yoktur, sadece birkaç yaprak bulunur. Gövdede yapraklar 5-10 boğumda karşılıklı dizilidir, sadece üst boğumlar dallanmıştır. Sap yaprakları sapsız, yumurtamsı-eliptik arası bir formda ve 1.5-4 x 5-15 cm boyutlardadır, üstlerde daha sıktır. Çiçeklenme haziran-ağustos ayları arasında gerçekleşir. Çiçekler 7-14 mm çapta ve sıklıkla yarı dik dallı yoğun talkım kurullardadır; nadiren tek çiçeklidir. Çanak tüp şeklindeki taç yapıya hemen hemen eşit boydadır. Türkiye΄de iki alttürü kayıt altına alınmıştır.

subsp. tenuiflorum: dip kısmında rozet olarak algılanabilecek belli belirsiz yapraklar genellikle mevcuttur; gövde 7-10 boğumludur ve boğumlar arası genellikle sap yapraklarından uzundur; çanak 6-10 mm uzunluktadır; tüp şeklindeki taç yapı 7-11 mm uzunluktadır ve boğaz kısmı büzük değildir; taç loblar 4-9 mm uzunlukta, tam kenarlı ve derin pembe-eflatun renklidir.

subsp. acutiflorum: dip kısmında rozet yoktur; gövde 5-7 boğumludur ve boğumlar arası genellikle sap yapraklarından kısadır; çanak 5-8 mm uzunluktadır; tüp şeklindeki taç yapı 7-9 mm uzunluktadır ve boğaz kısmı büzüktür; taç loblar 2-3 mm uzunlukta, soluk pembe renkli ve uç kısımları kertiklidir.

Gözlemler

Türkiye´de doğal yayılan C. tenuiflorum taksonları: Centaurium tenuiflorum subsp. acutiflorum, Centaurium tenuiflorum subsp. tenuiflorum
Türkiye´de doğal yayılan Centaurium türleri: C.erythraea, C.littorale, C.maritimum, C.pulchellum, C.serpentinicola, C.subspicatum, C.tenuiflorum

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2021)
Centaurium tenuiflorum subsp. tenuiflorum in Hassler, M. (2021). Synonymic Checklists of the Vascular Plants of the World. In O. Bánki, Y. Roskov, L. Vandepitte, R. E. DeWalt, D. Remsen, P. Schalk, T. Orrell, M. Keping, J. Miller, R. Aalbu, R. Adlard, E. Adriaenssens, C. Aedo, E. Aescht, N. Akkari, M. A. Alonso-Zarazaga, B. Alvarez, F. Alvarez, G. Anderson, et al., Catalogue of Life Checklist (Version 2021-08-06). https://doi.org/10.48580/d4sw-3dd
Merriam-Webster. (). Tenuis. In Merriam-Webster.com dictionary. Retrieved December 30, 2021, from https://www.merriam-webster.com/dictionary/tenuis
Centaurium erythraea. (). Castlemaine Flora |. https://www.castlemaineflora.org.au/pic/c/centa/ceery.htm
PlantNET - FloraOnline. (). PlantNET National Herbarium of New South Wales. https://plantnet.rbgsyd.nsw.gov.au/cgi-bin/NSWfl.pl?page=nswfl&lvl=sp&name=Centaurium~tenuiflorum
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Centaurium etimolojisi

tenuiflorum etimolojisi

Fritsch etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler