Gundelia cappadocica

Kızılçevlik / Pınarbaşı / Kayseri - Temmuz 2021 © Serdar Ölez

Gözlem bildir

Kapadokya kengeri

Asteraceae / Gundelia / Gundelia cappadocica

Kapadokya kengeri (Gundelia cappadocica) Papatyagiller (Asteraceae) ailesinden endemik bir türdür. Türkiye'de sadece Orta Kızılırmak alt bölgesinde yayılış göstermektedir. 2021 yılında Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Biyoloji Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi Mehmet Fırat tarafından keşfedilmiş ve adlandırılmıştır. Nevşehir, Kayseri, Yozgat ve Kırşehir´de; 900-1400 m yükseklikler arasında; taşlık kireçtaşı ve volkanik yamaçlarda doğal gelişim gösterir.

Bilimsel olarak Gundelia cappadocica Fırat şeklinde tanımlanır. Gundelia cins adı Andreas Gundelsheimer (1668-1715)`e ithafen adlandırılmıştır. Gundelsheimer Levant yolculuğunda Tournefort`a eşlik eden Alman bir botanikçidir. Cappadocica tür adı bugün Kapadokya olarak bilinen bölgenin adından türetilmiştir; türün ilk örneklerinin bu bölgeden toplandığına işaret eder. Kapadokya`nın sınırları ilk olarak coğrafyacı Strabo´nun Geographika adlı kitabında belirtilmiştir; bu tarife göre Kapadokya, güneyde Toros Dağları, batıda Aksaray, doğuda Malatya ve kuzeyde Karadeniz`e kadar uzanmaktadır. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Fırat kısaltması bilim insanı Mehmet Fırat (2008) için kullanılmıştır; Fırat Türkiye´de birçok bitkinin ilk yayınlarını yapan botanikçidir; 1998 yılından bu yana (2021) Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Orta Öğretim Fen Ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü Araştırma Görevlisi olarak görev yapmaktadır.

Morfoloji

10-40 cm boylanabilen, çok yıllık, otsu bir türdür. Gövde sütlüdür, dallanmıştır; genç sürgünler yoğun örümcek ağsı tüylüdür, sonraları tüy örtüsünün bir kısmını muhtemelen kaybeder. Yapraklar almaşık dizili, köselemsi dokulu, iki derin tüysü formlu ve iğne dikenlidir, her iki yüzünde az-çok örümcek ağsı tüyler bulunur (özellikle damarların üzerinde veya yanlarında); dip yaprakların rengi sap yapraklarından daha koyudur. çiçeklenme genellikle nisan-mayıs ayları arasında gerçekleşir. Birleşik çiçek kurulu genellikle 1-3, nadiren 5 tanedir; küremsi-yumurta biçimli ve 10-40 x 10-30 mm (brakte hariç) boyutlardadır; neredeyse tamamen örümcek ağsı tüylerle kaplıdır, gençken daha yoğun örümcek ağsı tüylüdür; 7-35 sefaloidden oluşur. Brakte bir sert terminal diken ve 2-4 yanal dikenlerden oluşur; batıcıdır, seyrek veya yoğun kısa örümcek ağsı tüylerle kaplıdır, genellikle sefaloidlerden biraz daha uzundur. Sefaloidler 3-5 çiçekten oluşur. çiçekler çan şeklinde veya genişçe yayılı formdadır. Taç 5-9 mm uzunluktadır (genellikle sefaloidin orta çiçeği diğerlerinden daha kısadır); dış kısmı kırmızımsı-kahverengi, eflatunumsu-kahverengi, yeşilimsi-kahverengi ve bezelidir; iç kısmı sarı veya sarımsı-eflatunumsu geçişlidir. Meyvelenme haziran-temmuz ayları arasında gerçekleşir; birleşik meyveler üçgen biçimlidir, dikenler hariç 4-7 mm uzunluktadır, üst geniş kısmı 5-7 mm genişliktedir, yüzeyi kepekli dokuda ve saman rengi veya yeşilimsi gri renktedir.

Gözlemler

Türkiye´de doğal yayılan diğer Gundelia türleri: G.anatolica, G.asperrima, G.cappadocica, G.cilicica, G.colemerikensis, G.dersim, G.komagenensis, G.mesopotamica, G.munzuriensis, G.tournefortii, G.vitekii

Kaynaklar

Fırat, Mehmet. (2021). Gundelia cappadocica (Asteraceae); a new lactiferous species from Cappadocia (Kapadokya) Turkey, belonging to G. subg. Gundelia sect. Komagenenses. (Orijinal metin: researchgate.net; Çeviri: S. Ölez)
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Sayfaya atıf metni: Gundelia cappadocica. florꜳnatolica içinde. Erişim tarihi Aralık 22, 2024, Erişim adresi http://floranatolica.com/eukaria/gui/species.php?ID=Gundelia-cappadocica
Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Gundelia etimolojisi

cappadocica etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler