Yamak / Haymana / Ankara - Mayıs 2020 © Mustafa Gökmen

Gözlem bildir

Tüylü çay

Lamiaceae / Stachys / Stachys lavandulifolia

Tüylüçay (Stachys lavandulifolia) Ballıbabagiller (Lamiaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Çatalca-Kocaeli, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Antalya, Adana alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 1000-3660 m yükseklikler arasında; kireçtaşı veya volkanik taşlık yamaçlar ve döküntü alanlarında doğal olarak yetişebilirler.

Bilimsel olarak Stachys lavandulifolia Vahl şeklinde tanımlanır. Stachys cins adı Eski Yunancada Stachys germanica`yı tanımlayan stákhus kelimesinden türetilmiştir. Lavandulifolia lavanta cinsini tanımlamada kullanılan Latince lavandula kelimesi ile yine Latincede `yaprak` anlamına gelen folium kelimesinin birleşiminden türetilmiştir; yaprakların lavanta yapraklarına benzerliğine işaret eder. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Vahl kısaltması bilim insanı Martin (Henrichsen) Vahl (1749-1804) için kullanılmıştır.

Morfoloji

Çok yıllık, alt kısmı odunsu ve üst kısmı otsu bir türdür. Gövde dibi rozet dizilimli yapraklı, üreyimsz filizli; çiçekli dallar çok sayıda, 10-30 cm uzunlukta, seyrek veya yoğun cılız tüylü; bazen tüysüz, nadiren yıldızsı tüylerle karışık beyaz kaba tüylüdür. Dip yapraklar neredeyse sapsız veya sapsız, dikdörtgenimsi - mızraksı veya ters mızraksı, 2-6 x 0.4-1.5 cm boyutlarda, tam kenarlı veya zayıfça testere dişli, dışbükey kenarlar yaprak sapına doğru iç bükey; gövde yaprakları dip yapraklara benzer; çiçekli dallardaki yapraklar dikdörtgenimsi - yumurtamsı, 1.2-2 x 0.25-0.8 cm boyutlarda, halka dizilimli çiçek kurulundan daha kısadır. Çiçeklenme Mayıs-Ağustos ayları arasında; çiçek kurulları halka dizilimli, 4-6-çiçekli; brakteol birkaç tane, şeritsi, 2-3 mm uzunlukta, tüylü; çiçek sapı 1.5-2 mm uzunlukta; çanak ± homojen, hemen hemen çan şeklinde, belirgin cılız tüylü, uç kısım yumuşak sivri dikenli; taç eflatun - açık mor arası bir renkte, 13-15 mm, tüp kısmın neredeyse tamamı çanak içerisindedir. Sert kabuklu küçük meyvenin taban kısmı dar yumurta biçiminde ve 2.5-3 x 2-2.5 mm boyutlardadır.

Gözlemler

Nemrut Dağı / Adıyaman
Temmuz 2021 ©Mustafa Gökmen Stachys lavandulifolia

Türkiye´de doğal yayılan Stachys türleri: S.aleurites, S.alpina, S.amanica, S.anamurensis, S.angustifolia, S.annua, S.antalyensis, S.arabica, S.araxina, S.arvensis, S.atherocalyx, S.balansae, S.ballotiformis, S.bayburtensis, S.baytopiorum, S.bithynica, S.bombycina, S.burgsdorffioides, S.buttleri, S.byzantina, S.carduchorum, S.cataonica, S.chasmosericea, S.choruhensis, S.citrina, S.cretica, S.cydni, S.distans, S.diversifolia, S.euadenia, S.fruticulosa, S.germanica, S.huber-morathii, S.huetii, S.iberica, S.inanis, S.inflata, S.ketenoglui, S.kurdica, S.lavandulifolia, S.longiflora, S.longispicata, S.macrantha, S.macrostachys, S.marashica, S.mardinensis, S.maritima, S.megalodonta, S.melampyroides, S.menthoides, S.minor, S.munzurdagensis, S.namazdaghensis, S.obliqua, S.obscura, S.officinalis, S.palustris, S.petrokosmos, S.pinardii, S.pinetorum, S.pseudopinardii, S.pumila, S.ramosissima, S.recta, S.rizeensis, S.rupestris, S.saturejoides, S.sericantha, S.setifera, S.sivasica, S.sosnowskyi, S.sparsipilosa, S.spectabilis, S.spinulosa, S.subnuda, S.sylvatica, S.thirkei, S.thracica, S.tmolea, S.tundjeliensis, S.tymphaea, S.viscosa, S.viticina, S.vuralii, S.willemsei, S.woronowii, S.yildirimlii

Kaynaklar

Davis, P. H. (1982). Flora of Turkey and the east Aegean islands Vol:7. Edinburgh University Press.
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Stachys etimolojisi

lavandulifolia etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler