floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Euphorbia characias
 
NGBB / İstanbul - Ocak 2019 © Serdar Ölez
Euphorbia characiasEuphorbia characiasEuphorbia characiasEuphorbia characiasEuphorbia characiasEuphorbia characias
Gözlem bildir
Azman sütleğen
Euphorbiaceae / Euphorbia / Euphorbia characias
Azmansütleğen (Euphorbia characias) Sütleğengiller (Euphorbiaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Asıl Ege, Antalya alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Deniz seviyesi ile 1000 m yükseklikler arasında; açık kızılçam ormanlarında, Anadolu palamut meşesi ormanlarında, makiliklerde; taşlık kireçtaşı yamaçlarda ve döküntülerde, gölgeli alanlar, moloz yığınları ve yol kenarlarında gözlenebilirler.
 


Bilimsel olarak Euphorbia characias L. şeklinde tanımlanır. Euphorbia: Yunan fizikçisi Euphorbos, kaktüs benzeri bir bitkiden bahsederek güçlü bir müshil olarak kullanıldığını yazmıştır; Numidia Kralı II.Juba MS 12`de bu bitkiye Euphorbos adını vermiştir; 1753`te bu bitkiyi de içeren tüm cins Euphorbia olarak adlandırılmıştır. Characias Latince bir kelimedir; Eski Yunancada kurt sütü olarak da adlandırılan ve bir bitki adı olan charakias kelimesinden türetilmiştir; charakias ilk olarak Gaius Plinius Secundus tarafından MS 77 yılında Naturalis Historia adlı eserde characites olarak anılmıştır. Plinus MS 23-79 yılları arasında yaşamış yazar, doğa bilimci, Roma İmparatorluğu komutanı ve filozoftur. Naturalis Historia, Plinus`un günümüze ulaşan tek eseridir. İlk 10 kitabı MS 77`de yayınlamış, ancak MS 79`daki Vezüv volkan patlamasında öldüğü için eserin son halini yayınlayamamıştır; kitabın son hali, Plinius`un yeğeni Gaius Plinius Caecilius Secundus tarafından yayınlanmıştır. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.
Morfoloji
1 m kadar boylanabilen, gürbüz kaba tüylü, çok yıllık, otsu bir türdür. Gövdenin alt kısımları siğillidir; çiçekli dallar iki yıllıktır. Sap yaprakları 4-11 x 0.3-1.3 cm boyutlarda, şeritsi veya hemen hemen eliptik-ters mızraksı formdadır; kısaca saplı veya neredeyse sapsızdır; keskin veya küt uçludur; tabana doğru daralır; tam kenarlıdır; üst yüzeyi koyu gri-yeşil, alt yüzey soluk yeşildir. Birincil ışınsal kollardaki yapraklar ters yumurtamsı-ters mızraksıdır. İkincil ışınsal kollardaki yapraklar `fincansı´ (tabandan kaynaşık çift yaprak) formdadır ve bir yandan diğerine 1.5-3 cm uzunluktadır. Işınlar 10-20(45) adettir ve 3-4 kat ardıl çatal oluşturabilir; ardıl ışınsal kollar 13-40 adettir, sıklıkla dairesel dizilidir. Çiçeklenme Ocak-Mayıs ayları arasında gerçekleşir; bezeler kısa veya uzun boynuzludur ve sarımsı renktedir. Meyve 5-7 mm çaptadır; belirgin olarak üç lobludur; yüzeyi az veya yoğun havlıdır; tohumlar yumurtamsı-küremsi formda ve 2.5-3 mm boyuttadır; yüzeyi pürüzsüzdür ve soluk gri renktedir; karunkula koniktir.


Gözlemler
NGBB / İstanbul
Ocak 2019 ©Serdar Ölez
Gündoğdu / Marmara / Balıkesir
Mayıs 2021 ©Serdar Ölez
Diğer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan E. characias taksonları: Euphorbia characias subsp. characias, Euphorbia characias subsp. wulfenii
Türkiye´de doğal yayılan Euphorbia türleri: E.acanthothamnos, E.agraria, E.aleppica, E.altissima, E.amygdaloides, E.anacampseros, E.apios, E.arguta, E.arvalis, E.aulacosperma, E.austroanatolica, E.barrelieri, E.belgradica, E.cassia, E.chaborasia, E.chamaesyce, E.characias, E.cheiradenia, E.coniosperma, E.craspedia, E.cyparissias, E.davisii, E.dendroides, E.denticulata, E.dimorphocaulon, E.djimilensis, E.epithymoides, E.eriophora, E.erubescens, E.erythrodon, E.esula, E.exigua, E.falcata, E.fistulosa, E.forsskalii, E.gaillardotii, E.glareosa, E.grisophylla, E.haussknechtii, E.helioscopia, E.herniariifolia, E.heteradena, E.heterophylla, E.hierosolymitana, E.hirsuta, E.humifusa, E.iberica, E.illirica, E.isaurica, E.kotschyana, E.lagascae, E.lathyris, E.ledebourii, E.lucida, E.macrocarpa, E.macroceras, E.macroclada, E.maculata, E.marschalliana, E.microsphaera, E.myrsinites, E.nutans, E.oblongata, E.oblongifolia, E.orientalis, E.oxyodonta, E.palustris, E.pannonica, E.paralias, E.peplis, E.peplus, E.pestalozzae, E.petiolata, E.petrophila, E.phymatosperma, E.physocaulos, E.pisidica, E.platyphyllos, E.prostrata, E.rhabdotosperma, E.rhytidosperma, E.rigida, E.salicifolia, E.sanasunitensis, E.schottiana, E.segetalis, E.seguieriana, E.serpens, E.sintenisii, E.smirnovii, E.spinosa, E.squamosa, E.stricta, E.szovitsii, E.taurinensis, E.terracina, E.thompsonii, E.valerianifolia, E.wittmannii
Gözlem bildirilen diğer Euphorbia türleri: E.hypericifolia, E.marginata, E.milii, E.pulcherrima, E.tirucalli




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Çeviri: Ölez S., 2021)
  2. Mifsud, S. (2002, August 23). Euphorbia characias (Large Mediterranean spurge): MaltaWildPlants.com - the online flora of the Maltese Islands. Online flora of Malta (by Stephen Mifsud). https://www.maltawildplants.com/EUPH/Euphorbia_characias.php
  3. Quattrocchi, U. (1999). CRC World Dictionary of Plant Names: Common Names, Scientific Names, Eponyms, Synonyms, and Etymology, 1. cilt. CRC Press
  4. Naturalis Historia - Vikipedi. (2020, August 9). Vikipedi: Özgür Ansiklopedi. Retrieved June 24, 2021, from https://tr.wikipedia.org/wiki/Naturalis_Historia  
  5. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  6. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  7. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  8. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)