Çokyıllık, otsu, rizomlu veya soğanlı, nadiren parmaksı yumrulu bitkiler. Yapraklar çoğunlukla tabanda, düz, kılıçsı veya oluksu, bazen şeritsi, ipliksi, nadiren silindirik veya köşeli; gövde yaprakları az veya çok. Gövde tek veya küme halinde, basit veya dallanmış, bazen doğrudan soğandan çıkar. Bırakte ve bıraktecik 1-3 adet, ucu yuvarlak, sivri veya uzunca sipsivri, bazen şişkin. Çiçekler aktinomorf, genellikle büyük, 6 segmentli; periyant tüpü var. Periyant segmentleri genellikle dar bir kabza ile geniş bir dudaktan oluşur; saptan dudağa geçiş ya birdenbire ya da tedrici. Sitamenler dış segmentlerin tabanından çıkar; iplikçik ince, serbest, genellile yassı, sitilusa yaslanmış; başçık şeritsi, dışadönük, sitilusa (sitilus dalına) yaslanmış; çiçektozu anakolpat veya sinkolpat, nadiren apertürsüz, ekzin retikulat. Yumurtalık altdurumlu; ya üç odacıklı, pilasentalanma eksenden ya da nadiren bir odacıklı, pilasentalanma çevresel. Sitilus 3 dallı, taçyapraksı; dallanma iplikçikler hizasında; her dal (betimlerde sitilus diye verilmiştir) uçta iki loplu (ibik), bu lopların (ibiklerin) tabanında, alt yüzde sitigma yer alır. Meyve 3 bölmeli (lokulisit) kapsül; kapsül uzun silindirik, elipsoyit veya üçgen biçme (üçgen prizma); çoğunlukla kısa gagalı. Tohumlar çok sayıda, basık veya küremsi, bazen belirgin arilli.

1- Yapraklar ince, uzun, ipliksi biçimde; yaprakların enine kesiti 4 veya 8 köşeli

2- Yapraklar 8 köşeli, silindirik 12- bakeriana / keçi navruzu

2- Yapraklar 4 köşeli, dört yüzlü

3- Toprakaltı organı parmaksı yumrulu; yumrular tüniksiz 8- tuberosa / karakulak süseni

3- Toprakaltı organı soğan; soğanlar ağsı bir tünik ile sarılı

4- Korolla sarı; periyant iç segmentleri körelmiş, kılsı 17- danfordiae / sarı navruz

4- Korolla beyazımsı, mavi, mor, lâcivert, mor veya bu renklerin kombinasyonu; periyant iç segmentleri gelişmiş

5- Bırakte ve bıraktecikler 5 adet

6- Meyve sarkık, yüksekte; uzun bitkiler, en az 20 cm boyunda 16- pamphylica / akseki navruzu

6- Meyve dik, genellikle yer seviyesinde; bodur bitkiler, en çok 21 cm boyunda 13- histrioides / amasya navruzu

5- Bırakte ve bıraktecikler 3 adet

7- Bırakteler, bırakteciklerden uzun; çiçek eklemli, kolayca düşücü; periyant tüpü en çok 0,5 cm uzunluğunda 15- zagrica / bilbilazek

7- Bıraktecikler bıraktelere eşit veya genellikle daha uzun; çiçek eklemsiz, düşücü değil; periyant tüpü en az 3 cm uzunluğunda

8- Bırakte ve bırakteciklerin her biri ayrı boyda, bırakte en kısa, dış bıraktecik orta, iç bıraktecik en uzun boyda

9- Meyve sarkık, yüksekte; çiçeklerde baskın renk yok, alacalı 16- pamphylica / akseki navruzu

9- Meyve dik, yakl. yer seviyesinde; deseni hariç çiçeklerin baskın rengi vişneçürüğü 10- farashae / kır navruzu

8- Bıraktenin boyu kısa, bıraktecikler hemen hemen aynı boyda (bazen biri diğerinden hafifçe uzun veya kısa olabilir)

10- Periyant dış segmentlerinin dudağı, ortadaki sarı ibik ve etrafındaki birkaç damar dışında vişneçürüğü, lâcivert veya mor

11- Yaprakların ucundaki beyaz külah 4-7 mm uzunluğunda 11- sophenensis / pirpizek

11- Yaprakların ucundaki beyaz külah 2-5 mm uzunluğunda 9- reticulata / kara körpeze

10- Periyant dış segmentlerinin dudağı genellikle mavi, ortadaki sarı ibik ile dudağın kenarı arasında beyazımsı zeminde az veya çok sayıda mavi noktalı ve benekli

12- Dış segmentlerde dudak ile kabza, aradaki bir girinti ile belirgin biçimde ayrılır; dudak genellikle sadece ortada noktalı ve benekli (Karadeniz Bölgesi) 13- histrioides / amasya navruzu

12- Dış segmentlerde dudaktan kabzaya tedricen geçilir, belirgin bir girinti yoktur; dudak genellikle kenara
kadar noktalı ve benekli (Güney Anadolu) 14- histrio / sultan navruz

1- Yapraklar kılıçsı, şeritsi, oraksı, oluksu veya omurgalı; yaprakların enine kesiti yassı veya “v” şeklinde

13- Yapraklar “v” biçimli, oluksu veya omurgalı

14- Korolla sarı ya da sarının tonları

15- İç segmentler en az 2,5 × 1,2 cm 43- peshmeniana / peşmen navruzu

15- İç segmentler en çok 2,5 × 0,8 cm

16- Bırakte ve bıraktecikler yapı ve ölçü bakımından eşit değil, birbirine benzemez 38- persica / navruz

16- Bırakte ve bıraktecikler yapı ve ölçü bakımından birbirine benzer

17- Katafiller belirgin, tunikadan taşar, geniş ve zarsı 41- pseudocaucasica / van navruzu

17- Katafiller tunikadan uzun değil, belli belirsiz dışarı çıkar, dar ve kısa 40- caucasica / kaf navruzu

14- Korolla mavi, mor, beyaz, açık kahverengi, bordo ilâ vişneçürüğü renginde; eğer sarı görünüşlü ise bile, en azından dış segmentlerin dudağı mor renkli

18- Korolla açık kahverengi ilâ bordo, vişneçürüğü ya da bu renklerin tonları

19- Periyant tüpü en az 4 cm uzunluğunda; kapsül gagasız

20- Bırakte ve bıraktecikler boyca birbirinden çok farklı (en az 1 cm uzunluk farkı var) 38- persica / navruz

20- Bırakte ve bıraktecikler yaklaşık aynı uzunlukta

21- Bırakte ve bıraktecikler yapıca birbirinden farklı, bırakte genellikle yeşil, bıraktecik genellikle zarsı veya kâğıtsı, beyaz nadiren uca doğru yeşil 38- persica / navruz

21- Bırakte ve bıraktecikler yapıca birbirine benzer, her ikisi de yeşil, alt kısımlarında beyazlık görünebilir 39- stenophylla / gök navruz

19- Periyant tüpü en çok 4 cm uzunluğunda; kapsül gagalı, yakl. 1 cm uzunluğunda

22- Bitki en çok 15 cm boyunda; soğan en çok 3,5 cm boyunda; sitilus dalları en çok 3,6 cm uzunluğunda 40- caucasica / kaf navruzu

22- Bitki en az 15 cm boyunda; soğan en az 4 cm boyunda; sitilus dalları en az 4 cm uzunluğunda 41- pseudocaucasica / van navruzu

18- Korolla mavi, mor, eflâtun, beyaz; eğer sarı görünüşlü ise bile, en azından dış segmentlerin dudağı mor

23- Bitki en az 12 cm boyunda (toprak düzeyinden) 42- aucheri / kaya navruzu

23- Bitki en çok 10 cm boyunda (toprak düzeyinden)

24- Bırakte ve bıraktecikler boyca birbirinden çok farklı (en az 1 cm uzunluk farkı var) 38- persica / navruz

24- Bırakte ve bıraktecikler yaklaşık aynı uzunlukta

25- Bırakte ve bıraktecikler yapıca birbirinden farklı, bırakte genellikle yeşil, bıraktecik genellikle zarsı veya kâğıtsı, beyaz nadiren uca doğru yeşil 38- persica / navruz

25- Bırakte ve bıraktecikler yapıca birbirine benzer, her ikisi de yeşil, alt kısımlarında beyazlık görünebilir 39- stenophylla / gök navruz

13- Yapraklar yassı, şeritsi veya kılıçsı, bazen oraksı

26- Rizom sert dikensi kılçıklı ağsı bir tünikle kaplı 7- aschersonii / yatak süseni

26- Rizom çıplak ya da yumuşak yaprak kalıntılarıyla kaplı

27- Taçyapraklar (periyant segmentleri) tamamen tüysüz

28- Başka renkteki damar, benek veya noktalar hariç, çiçekler baskın sarı

29- Periyant iç segmentleri gelişmemiş, minik; yaprak ortası belirgin çıkıntılı bir damarlı 19- pseudacorus / batak süseni

29- Periyant iç segmentleri gelişmiş, dik; orta yaprak damarı belirgin değil, bütün damarlar çıkıntılı olabilir

30- Yapraklar çoğunlukla 0,2-0,5 cm eninde, nadiren en çok 1 cm eninde 6- haussknechtii / çalı süseni

30- Yapraklar en az 1 cm eninde

31- Çiçek iç segmentleri en çok 4 × 0,9 cm 3- foetidissima / kokar süsen

31- Çiçek iç segmentleri en az 4,9 × 1,3 cm 4- spuria / yayla süseni

28- Bazı sarı veya başka renkteki damar, benek veya noktalar hariç, çiçekler baskın mavi, koyu mavi veya beyaz

32- Çiçek tüpü en az 7 cm uzunluğunda

33- Yapraklar en az 1 cm eninde 1- lazica / laz süseni

33- Yapraklar en çok 0,8 cm eninde 2- unguicularis / çalı navruzu

32- Çiçek tüpü en çok 2 cm uzunluğunda

34- Bodur, yerden bitkiler, gövde kısa, nadiren 25 cm uzunluğunda 5- sintenisii / çatal süsen

34- Uzun boylu dik bitkiler, gövde en az 25 cm uzunluğunda

35- Çiçekler, dış segmentlerin dudağındaki sarı leke hariç, tamamen beyaz 4- spuria / yayla süseni

35- Çiçekler, bazı sarı damar ve beneklerin dışında mavi ya da maviye çalan renklerde

36- Bırakte ve bıraktecikler kahverengi, en çok 3,5 cm uzunluğunda 18- sibirica / çayır süseni

36- Bırakte ve bıraktecikler yeşil, en az 5 cm uzunluğunda

37- İç segmentler en çok 0,9 cm eninde 3- foetidissima / kokar süsen

37- İç segmentler en az 1,3 cm eninde 4- spuria / yayla süseni

27- Taçyapraklar (en azından dış periyant segmentleri) mevzii tüylü veya sakallı

38- Gövde daima bir çiçekli; dış segmentlerdeki sakal düzgün bir sıra halinde değil, yaygın; iç segmentlerin kabzası da çoğunlukla tüylü

39- Taç yapraklar (hem iç hem de dış segmentler), dudaktaki iri leke dışında desensiz, düz renkli

40- Çiçek vişneçürüğü renginde, dış segmentlerin dudağının ortası bazen daha koyu renkli 36- polakii / van kurtkulağı

40- Çiçek sarı, dış segmentlerin dudağının ortası koyu sarı lekeli 37- urmiensis / sarı kurtkulağı

39- En azından çiçek dış segmentleri, çoğu zaman iç segmentler de, damar, çizgi, nokta ve beneklerle bezenmiş, desenli

41- Rizom sitolonlu

42- Yapraklar en az 0,9 cm eninde; uzun boylu bitkiler, en az 25 cm boyunda 34- maculata / ballı kurtkulağı

42- Yapraklar en çok 0,5 cm eninde; kısa boylu bitkiler, en çok 15 cm boyunda 35- sprengeri / benli kurtkulağı

41- Rizom sitolonsuz

43- Çiçek iç ve dış segmentleri farklı renklerde: dış segmentler vişneçürüğü veya siyahımsı mor iken iç segmentler beyaz, bazen eflâtun veya pembe damarlı

44- Dış segmentlerin dudağı körelmiş, en çok 1,5 cm eninde 32- paradoxa / hoş kurtkulağı

44- Dış segmentlerin dudağı iyi gelişmiş, en az 2,7 cm eninde 31- iberica / alaca kurtkulağı

43- Çiçeğin tamamı, iç ve dış segmentleri benzer renklerde

45- Dış segmentler en az 9 cm uzunluğunda; iç segmentler en az 10 cm uzunluğunda 28- gatesii / sason kurtkulağı

45- Dış segmentler en çok 8 cm uzunluğunda; iç segmentler en çok 9 cm uzunluğunda

46- Yapraklar en az 0,8 cm eninde; çiçekler açık zeminde ince damarlı ve biberli; dış segmentlerdeki kadife leke belirgin değil 29- kirkwoodiae / maraş kurtkulağı

46- Yapraklar en çok 0,8 cm eninde; çiçekler açık zeminde baskın damarlı ve biberli; dış segmentlerdeki kadife leke belirgin

47- Dış segmentlerdeki sakal tüyleri sarı (İç ve D. Anadolu) 33- sari / ana kurtkulağı

47- Dış segmentlerdeki sakal tüyleri vişneçürüğü veya koyu mor (GD. Anadolu, Hakkâri) 30- lycotis / kurtkulağı

38- Gövde dallı, en azından 2 çiçekli, nadiren 1 çiçekli; dış segmentlerdeki sakal düzgün bir sıra halinde; iç segmentlerin kabzası tüysüz

48- Bitki en az 30 cm boyunda; mezarlıklar ile bahçelerde ya da yakınlarında

49- Gövde üstündeki yapraklar kınlı (gövdeyi sarar), ucu açıkça içe doğru kıvrık 20- florentina / ak süsen

49- Gövde üstündeki yapraklar kınlı veya kınsız, ucu içe doğru kıvrık değil 21- germanica / gök süsen

48- Bitki en çok 30 cm boyunda, eğer daha uzun ise doğal ortamların bitkisi

50- Gövde basit, uçta 1(-2) çiçekli

51- Çiçek (periyant) tüpü en çok 3 cm uzunluğunda

52- Erkek organ en çok 2,2 cm uzunluğunda; çiçekler mavimsi mor (Erzurum-Kars Bölümü) 23- aphylla / taş süseni

52- Erkek organ en az 2,6 cm uzunluğunda; çiçekler sarı veya vişne rengi, çoğunlukla sarı (İç Anadolu Bölgesi, Y. Fırat Bölümü) 24- schachtii / kır süseni

51- Çiçek (periyant) tüpü en az 3 cm uzunluğunda

53- Bırakte ve bıraktecikler sırtta omurgalı 27- suaveolens / bodur süsen

53- Bırakte ve bıraktecikler omurgasız, sırtı yuvarlak, sadece uca doğru omurgalı gözükebilir 26- attica / meşe süseni

50- Gövde en azından bir yan dallı, en az 2 çiçekli

54- Çiçekli gövdeler, yapraklardan aşikâr biçimde daha uzun 22- junonia / toros süseni

54- Çiçekli gövdeler, yapraklarla az çok aynı boyda

55- Yapraklar en az 1,3 cm eninde 25- taochia / tortum süseni

55- Yapraklar en çok 1,2 cm eninde

56- Erkek organ en çok 2,2 cm uzunluğunda; çiçekler mavimsi mor (Erzurum-Kars Bölümü) 23- aphylla / taş süseni

56- Erkek organ en az 2,6 cm uzunluğunda; çiçekler sarı veya vişne rengi, çoğunlukla sarı (İç Anadolu Bölgesi, Y. Fırat Bölümü) 24- schachtii / kır süseni