Kafnavruzu (Iriscaucasica) Süsengiller (Iridaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Doğu Karadeniz, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Yukarı Fırat, Erzurum-Kars, Yukarı Murat-Van, Hakkari alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 2200-2300 m yükseklikler arasında; taşlık yamaçlar ve dağ bozkırlarında gözlenebilir.
Bilimsel olarak Iriscaucasica Hoffm. şeklinde tanımlanır.
Iris etimolojisi
İris cins adı Yunancada `gökkuşağı tanrısı` anlamına gelen Ἶρις (iris) kelimesinden türetilmiştir; iris mitolojide diğer tanrılara haberci olarak hizmet ediyordu; iris ayrıca gözün renkli kısmına verilen isimdir.
caucasica etimolojisi
Caucasica {Latince}: Kafkasyaya ait, Kafkaslardan gelen. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Hoffm. kısaltması bilim insanı Georg Franz Hoffmann (1760-1826) için kullanılmıştır.
Morfoloji
10-18 cm boylanabilen, soğanlı bir türdür. Çiçek soğanı 1.5-2.5 cm çaptadır. Yapraklar 5-7 adettir; mızraksı-oraksı formda ve 5-15 cm uzunluktadır, taban kısmı 0.8-2 cm genişliktedir; üst tarafı yeşil, alt tarafı belirgin grimsi-yeşil renktedir; kenarlar beyaz renkte, pürüzsüz veya kirpiklidir; çiçeklenme döneminde iyi gelişmiş durumdadır. Gövde yapraklar arasında saklıdır veya çiçeklenme döneminde sadece son boğum arası görülebilir, daha sonrasında genellikle boğum arasının uzaması farkedilir durumdadır. Brakte ve brakteol ± eşittir; şişkin, yeşil ve zarsıdır; sivri uçlu veya uca gittikçe incelen yapıdadır. Çiçekler 1-4 adet, yeşilimsi-sarı renkte veya bakırımsı renktedir; çiçek tüpü 3-4 cm´dir; dış tepaller 3.5-4 cm (dip kısım kanatlı ve 1.5-2.5 x1-1.8 cm, aya eliptik ve 1.1-2 x 1-1.6 cm, yuvarlağımsı); ibik daha koyu sarı veya portakal rengi kenarları ince dişlidir; iç tepaller yaygın veya geriye bükülmüş durumda, şeritsi-ters mızraksı formda ± 3 loblu ve 1.3-2.5 x 0.2-0.8 cm boyutlarda; boyuncuk dalları 2.3-3.5 cm uzunluktadır. Kapsül ~ 3 x 1 cm ve elipsoiddir; tohumlar ~ 3 mm çaptadır. Türkiye´de 3 farklı taksonu gözlenmiştir:
1- Çiçekler bakırrengi veya açık ya da koyu kırmızımsı kahverengi... subsp. nezahatiae / mavruzo
1- Çiçekler sarı veya yeşilimsi sarı
2- Yaprak kenarı, özellikle uca doğru, pürüzlü veya kirpikli... subsp. caucasica / kaf navruzu
2- Yaprak kenarı pürüzsüz veya çok az pürüzlü... subsp. turcica / türk navruzu
Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2023)
Güner, A. (2021). Iris L.. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I., Çimen, A.Ö. ve Şen, F. (edlr.). Resimli Türkiye Florası veb sürümü. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul. eISBN: 978-605-70199-3-6; DOI No: 10.30796/ANGV.2021.9.
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)