Iris galatica

Kılıçlar / Yahşihan / Kırıkkale - Mart 2019 © Ahmet Demirtaş

Gözlem bildir

Kaba navruz

Iridaceae / Iris / Iris galatica

Kaba navruz (Iris galatica) Süsengiller (Iridaceae) ailesinden endemik bir türdür. Türkiye'de Doğu Karadeniz, Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Yukarı Fırat alt bölgelerinde yayılış göstermektedir. 900-1700 m yüksekliklerde; taşlık geven bozkırlarında, meşelikler ve ardıç altlarında gelişim gösterirler.

Bilimsel olarak Iris galatica Siehe şeklinde tanımlanır. İris cins adı Yunancada `gökkuşağı tanrısı` anlamına gelen Ἶρις (iris) kelimesinden türetilmiştir; iris mitolojide diğer tanrılara haberci olarak hizmet ediyordu; iris ayrıca gözün renkli kısmına verilen isimdir. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Siehe kısaltması bilim insanı Walter Siehe (1859-1928) için kullanılmıştır.

Morfoloji

5-12 cm boylanabilen, soğanlı bir türdür. Gövde çiçeklenme sırasında yapraklarla tamamen saklı; çiçek soğanı 1-2 cm çaptadır. Yapraklar 3-4 adet, çiçeklenme sırasında az gelişmiş ve dik, sonraları oraksı, 10-12 x 0.6-1.2 cm, üst kısım parlak yeşil, alt grimsi-yeşil; kenarlar genellikle kalınlaşmış ve beyaz renkte, kirpikli veya az pürüzlüdür. Çiçeklenme Mart-Nisan aylarında; brakte ve brakteol ± eşit, genellikle sert ve düz, nadiren şişkin; çiçekler 1-2 adet, kırmızımsı-eflatun, yeşilimsi-sarı veya soluk gümüşümsü-eflatun; dış tepaller daha koyu eflatun veya menekşe rengi; tüp 4-6 cm; iç tepaller 3.2-5 cm, yuvarlatılmış, küt uçlu veya çentikli, ibik az miktarda kabarcıklı, sarı veya portakal rengi; üst üç taç yaprak yaygın veya hafifçe aşağı bükülmüş, ispatula biçimli veya ters mızraksı, 1.1-2.8 x 0.4-0.7 cm, keskin, küt veya çentikli uçlu veya 3 loblu; boyuncuk dalları 3-5 cm`dir. Meyve kapsül, silindirik; tohumlar ~ 4 mm`dir.

Gözlemler

Türkiye´de doğal yayılan diğer Iris türleri: I.albicans, I.aphylla, I.aschersonii, I.atropatana, I.aucheri, I.bakeriana, I.barnumiae, I.caucasica, I.danfordiae, I.elegantissima, I.farashae, I.foetidissima, I.galatica, I.gatesii, I.histrio, I.histrioides, I.junonia, I.kerneriana, I.kirkwoodiae, I.lazica, I.lycotis, I.masia, I.nectarifera, I.nezahatiae, I.orientalis, I.pamphylica, I.paradoxa, I.persica, I.peshmeniana, I.pseudacorus, I.pseudocaucasica, I.pumila, I.purpureobractea, I.reticulata, I.sari, I.schachtii, I.sibirica, I.sintenisii, I.sophenensis, I.sprengeri, I.spuria, I.stenophylla, I.suaveolens, I.taochia, I.tuberosa, I.unguicularis, I.urmiensis, I.xanthospuria, I.zagrica

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2023).
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Sayfaya atıf metni: Iris galatica. florꜳnatolica içinde. Erişim tarihi Aralık 21, 2024, Erişim adresi http://floranatolica.com/eukaria/gui/species.php?ID=Iris-galatica
Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Iris etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler