Iris persica

Darende / Malatya - Mart 2024 © Serdar Ölez

Gözlem bildir

Nevruz Çiçeği

Iridaceae / Iris / Iris persica

Nevruz Çiçeği (Iris persica) Süsengiller (Iridaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Orta Kızılırmak, Yukarı Kızılırmak, Konya, Yukarı Fırat, Yukarı Murat-Van, Hakkari, Adana, Orta Fırat, Dicle alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 500-1650 m yüksekliklerde; taşlık ağaçlıklar, çalılık veya dağınık çam koruluklarında doğal gelişim gösterir. Karların erimesi ile Mart-Nisan aylarında çiçek açar.

Türkçe literatürde genellikle Nevruz Çiçeği olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde nevruz otu olarak bilinir. Bilimsel olarak Iris persica L. şeklinde tanımlanır. İris cins adı Yunancada `gökkuşağı tanrısı` anlamına gelen Ἶρις (iris) kelimesinden türetilmiştir; iris mitolojide diğer tanrılara haberci olarak hizmet ediyordu; iris ayrıca gözün renkli kısmına verilen isimdir. Persica {Latince}: Pers (İran) topraklarından gelen, İran`a ait veya İran΄a dair anlamında kullanılmıştır. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur.

Morfoloji

11 cm boylanabilen soğanlı bir türdür. Gövde yapraklar tarafından gizlenmiştir ancak meyve döneminde uzar; soğan 1.5 cm çaptadır ve yaşlı tabakalar dışarı doğru boyun oluşturur. Yapraklar 3-4 tane ve v-biçimli, oluksu veya omurgalıdır; tabanda 0.4-1.2 cm genişliktedir; üst parlak yeşil, alt grimsi-yeşil renktedir; kenarlar kalınlaşmış, yarı saydam veya beyaz renktedir; yüzeyler kabarcıklı veya az pürüzlüdür; çiçeklenme sırasında kısmi gelişmiş, sonraları 10 cm boydadır. Brakte ve brakteol yapı ve ölçü bakımından eşit değildir, birbirine benzemez; brakte yeşil, sert, dik ve yapraksı; brakteol zarsı, sıklıkla yarı şeffaftır. Çiçekler 1-4 tane, gümüşümsü-gri, mat saman sarısı, kahverengi veya soluk grimsi-yeşil, sıklıkla mat eflatun desenli; çiçek tüpü 6-8 cm; dış tepaller genellikle koyu eflatun veya kahverengimsi renkli, 3.5-4.5 cm, dip kısım 2-3 x 2-2.5 cm, aya genişçe eliptik, 1-1.8 x 0.9-1.4 cm, ibik çok belirgin, sarı, genellikle kahverengi veya eflatun benekli; iç tepaller yayvan veya aşağı bükülmüş, ters mızraksı, en çok 2,5 × 0,8 cm, tam kenarlı, 3 loblu veya dişli; boyuncuk dalı 3.5-4.5 cm boydadır. Meyve kapsül, elipsoid, 3-5 x 1-1.3 cm, sivri uçlu; tohumlar küremsi, 4mm, ağsı-buruşuk yüzeylidir.

Gözlemler

Türkiye´de doğal yayılan diğer Iris türleri: I.albicans, I.aphylla, I.aschersonii, I.atropatana, I.aucheri, I.bakeriana, I.barnumiae, I.caucasica, I.danfordiae, I.elegantissima, I.farashae, I.foetidissima, I.galatica, I.gatesii, I.histrio, I.histrioides, I.junonia, I.kerneriana, I.kirkwoodiae, I.lazica, I.lycotis, I.masia, I.nectarifera, I.nezahatiae, I.orientalis, I.pamphylica, I.paradoxa, I.persica, I.peshmeniana, I.pseudacorus, I.pseudocaucasica, I.pumila, I.purpureobractea, I.reticulata, I.sari, I.schachtii, I.sibirica, I.sintenisii, I.sophenensis, I.sprengeri, I.spuria, I.stenophylla, I.suaveolens, I.taochia, I.tuberosa, I.unguicularis, I.urmiensis, I.xanthospuria, I.zagrica

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Kısım çevirisi: Ölez S., 2023).
Güner, A. (2021). Iris L.. Şu eserde: Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, I., Çimen, A.Ö. ve Şen, F. (edlr.). Resimli Türkiye Florası veb sürümü. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul. eISBN: 978-605-70199-3-6; DOI No: 10.30796/ANGV.2021.9.
NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Flora tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)

Sayfaya atıf metni: Iris persica. florꜳnatolica içinde. Erişim tarihi Aralık 21, 2024, Erişim adresi http://floranatolica.com/eukaria/gui/species.php?ID=Iris-persica
Manifesto: Floranatolica sayfaları amatör bir grup tarafından derlenir hazırlanır; mekânlar, rotalar ve canlılar hakkında genel bilgiler vererek, insanların doğa sevgisi ve onu koruma ve araştırma isteğini arttırmayı hedefler. Floranatolica, bitki gözlemlerini kaydedip organize edebileceğiniz ve diğer gözlemciler ve araştırmacılar ile paylaşabileceğiniz bir platform sağlar. Floranatolica ayrıca gezip gördüğünüz yerlerin parkur, yorum ve gözlemlerini paylaşabileceğiniz bir platformdur. Dileyen herkes Floranatolica'ya gönüllü katkı sağlayabilir. Floranatolica tüm doga yürüyüşçülerini, bitki gözlemcilerini, mantar toplayıcılarını, orman ve park korucularını, ekolojistleri ve doğa tutkunlarını bu amaçla yurttaş bilgin olmaya davet eder; ayrıca tüm bilim insanlarını da gözlemlerini erişilebilir ve sistematik platformlarda paylaşmaya davet eder. Floranatolica biyo-coğrafyamızda tanımlanabilen/keşfedilen tüm verilerin toplumun ortak değeri olduğuna, bu değerin tanınması ve anlaşılması ile onu koruma isteğinin belirgin olarak artacağına inanır. floranatolica.com web sitesi GezenAdam tarafından şekillendirilmiştir; bu sayfalarda yayınlanan içeriklere katkıda bulunmak veya değiştirmemiz gerektiğini düşündüğünüz kısımları bildirmek için bize admin@floranatolica.com adresinden ulaşabilirsiniz. Yasal Uyarı: Bu sayfa Creative Commons Atıf CC-BY-SA 4.0 Uluslararası Lisansı ile yayınlanmaktadır; uygun atıf ve bağlantı vermek kaydı ile bu sayfada yayınlanan görsel ve metinleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz; bu sayfaya atıf yapmak için MLA, CMOS, APA, ASA, MHRA,... kalıplarından yararlanabilirsiniz. Bu sayfada yayınlanan fotoğraf ve metinlerin tüm sorumluluğu paylaşımı yapan editöre aittir. Editör bu fotograf veya metinleri floranatolica.com web sitesinde yayınlayarak, kendi adı ve bu sayfa bağlantısı verilmesi kaydı ile bunların her ortam veya formatta kopyalanabilir ve yeniden dağıtilabilir olmasına izin verdiğini kabul etmektedir. Editör kendisine ait olmayan ve telif hakkı içeren veya T.C. yasalarına uygunsuz paylaşımlar yapamaz. Florꜳnatolica şikayet postası almadığı sürece bu paylaşımları yayında tutar ve içerik sorumluluğunu kabul etmez. Bu paylaşımların içeriği ile ilgili uygunsuz bir durum olduğunu düşünüyorsanız lütfen admin@floranatolica.com adresine bildiriniz. Bildiriminiz en kısa sürede değerlendirilip size bilgi verilecektir. Çerez Politikası ve Aydınlatma Metni: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca, kişisel verileriniz; veri sorumlusu olarak Florꜳnatolica web sitesi tarafından KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen kapsamda işlenebilecektir. KVKK Aydınlatma Metninde belirtilen haklarınıza ilişkin taleplerinizi, Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ uyarınca hazırlayarak admin@floranatolica.com eposta adresinden iletebilirsiniz. Reklam Politikası: Bu sayfada yayınlanan reklamlar GoogleAdsense tarafından seçilmekte ve yerleştirilmektedir. Uygunsuz içerikte olduğunu düşündüğünüz reklamları bildiriniz.

Iris etimolojisi

persica etimolojisi

Morfoloji

Gözlemler